فناوری؛ بازوی اجرایی جهش تولید

با گذشت بیش از هفت ماه از سالی که به عنوان جهش تولید نامگذاری شده است، فراز و نشیب‌های زیادی را از سر گذارندیم و تحریم، تورم، فشار اقتصادی و همه‌گیری کرونا، شرایط بغرنجی را در فضای اقتصادی کشور رقم زده است. در این میان یک پارادوکس قابل تأمل ایجاد شده است، مبنی بر این که در سال جهش تولید، ما جهشی را تجربه نکردیم. در حالی که این جهش تولید می‌توانست در صنعت فناوری اطلاعات به وقوع بپیوندد. تمرکز بر فربه کردن تولید به جای عمق بخشیدن به آن، اشتباهی بود که در روند تولیدات ما اتفاق افتاد، در حالی که می‌توانستیم از طریق مجهز شدن به فناوری، رویکرد تولیدی کشور را توسعه دهیم.

نامگذاری امسال به عنوان سال جهش تولید بارقه‌های امید را برای کارآفرینان و فعالان اقتصادی ایجاد کرد، اما در شرایط کنونی، نصیب آنها از این امیدواری، چیزی جز یک زهرخند تلخ نبوده است؛ چراکه عملا جهش تولید در فرایند اقتصادی کشور ما اتفاق نیفتاد. اگر پای صحبت کارآفرینان بنشینیم متوجه خواهیم شد که ما به جای رسیدن به جهش تولید، در اقتصاد مقاومتی باقی مانده و مانند سال گذشته عمل کرده‌ایم. جهش تولید در معنای درست آن، باید از طریق عمق بخشیدن به فرایند تولید اتفاق بیفتد، نه صرفا بالا بردن میزان تولید یا افزیش تعداد آن.
اگرچه واژه جهش تولید می‌تواند مصداق‎های زیادی داشته باشد، اما به زعم بسیاری از اندیشمندان و آینده‌نگران مسائل اقتصادی، مفهوم جهش در سه حوزه معنا می‌یابد: رشد، پیشرفت و توسعه.

به نظر من تمام چیزی که از مفهوم جهش تولید در کشور ما اتفاق افتاده است، در معنای رشد و پیشرفت این واژه بوده است، به عنوان مثال محصولی که در تیراژ هزار تولید می‌شد، اکنون به تیراژ 2 هزار رسیده است یا محصولات جدیدی به تولیدات ما اضافه شده‌اند. اگرچه چنین روندی ارزشمند است، اما در شرایط ناشی از تحریم، تورم ناشی از آن، نرخ بازگشت سرمایه و … جهش تولید در این معنا، چندان راه به جایی نخواهد برد.

جهش تولید در شرایط کنونی کشور ما باید در معنای تعمیق تولید اتفاق بیفتد، یعنی بتوانیم فرایند تولید را توسعه بخشیم، نه اینکه صرفا آن را افزایش دهیم. به عنوان مثال اگر محصولی را تولید می‌کنیم، باید به دنبال کسب فناوری آن محصول نیز باشیم، چراکه در صورت مجهز شدن به فناوری، دانش بنیان خواهیم شد و می‌توانیم این جهش را در زمینه فناوری انجام دهیم. تا زمانی که تولیدکنندگان ما به تجهیزات و مواد اولیه وارداتی متکی هستند، هر اندازه که در زمینه تولید پیشرفت کنند، نمی‌توانند مدعی جهش تولید باشند؛ زیرا جهش تولید باید در راستای عمیق‌سازی تولید حاصل شود و این مهم نیز از طریق به دست آوردن فناوری در یک اقتصاد دانش‌بنیان امکان‌پذیر خواهد بود. تولیدکنندگان ما باید از طریق فرایند تحقیق‌وتوسعه، فناوری‌های خود را به‌روز کرده و کیفیت تولیدات خود را به سطح کیفیت جهانی برسانند.

شاید این حرف که جهش تولید در کشور محقق نشده است، برای بسیاری از ما سنگین باشد، اما باید بپذیریم که مفهوم این فرایند بسیار عمیق‌تر از روند فعلی است. بر این اساس اگر تولیدکنندگان ما به جای اینکه سطح تجهیزات و کارخانه‌های خود را عریض و طویل کنند، به دنبال گسترش فرایند تحقیق و توسعه و به‌روزرسانی محصولات‌شان بودند، بازار امروز ما بسیار موفق‌تر و بهینه‌تر می‌شد. به نظر می‌رسد شرکت‌های فناورمحور می‌توانند با مجهز شدن به فناوری‌های مورد نیاز، میزان وابستگی خود را به تجهیزات وارداتی کاهش داده و در درازمدت، مفهوم جهش تولید را در معنای توسعه‌ای آن تحقق بخشند. هر اندازه بتوانیم زیرساخت‌های فناوری مدرن و نوظهور را در کشور ایجاد کنیم، امکان عمق بخشیدن به مفهوم تولید بیشتر فراهم خواهد شد، در نتیجه دور از ذهن نیست اگر فناوری را بازوی اجرایی جهش تولید بدانیم، زیرا مجهز شدن به تکنولوژی‌های روز دنیا، فرایند تولید را در کشور ما توسعه خواهد داد.