دخالت مستقیم دولت، قطعا استارتاپ‌ها را دچار مشکل می‌کند!
مجید زورمند، یکی از سرمایه‌گذاران گروه نیک‌اندیش کارایا:
همان بلایی که بر سر پروژه‌های نانو آمده است ممکن است با دخالت‌های زیاد و یا مستقیم دولت، گریبان استارتاپ‌ها را هم بگیرد. یعنی با این روش، استارتاپ‌ها هم به این پول عادت می‌کنند و با توجه به شرایط دولت که شرایط دقیق و قابل‌محاسبه‌ای ندارد و ممکن است امروز پول داشته و فردا نداشته باشد، با این روش تمامی استارتاپ‌ها دچار مشکل می‌شوند.
مجید زورمند یکی از سرمایه‌گذاران نیک‌اندیش کارایا و مشاور استارتاپ‌هاست. او همچنین در حال راه‌اندازی دو استارتاپ است. زورمند می‌گوید: «استارتاپی در بحث حملونقل بین‌شهری، برای جابه‌جایی بار در بستر اتوبوس‌ها داریم که حوزه فعالیتش مقداری تخصصی است. این استارتاپ به اسم «کالارسان» است و اواخر فروردین‌ماه 97 در تهران راه‌اندازی خواهد شد. استارتاپ دیگری که در حال کار کردن روی آن هستیم و احتمالا حدود خردادماه برای راه‌اندازی شدن آماده باشد؛ در حوزه اجاره کوتاه‌مدت ملک است. این استارتاپ در زمینه اجاره هر نوع مکانی غیر از ویلا و منزل کار می‌کند؛ در حال حاضر بیشتر روی محیط‌های آموزشی و تالارها و سالن‌های سینمایی و آمفی‌تئاترها و این دست مکان‌ها کار می‌کنیم.» مجید زورمند به چند سوال شنبه‌پرس درباره دغدغه‌های این روزهای اکوسیستم استارتاپی پاسخ داده است.
سال 96 را برای اکوسیستم استارتاپی چطور دیدید؟
قطعا سال 96 سال خوبی برای استارتاپ‌ها بود. زیاد شدن شتابدهنده‌ها و به میدان آمدن وی‌سی‌ها اتفاقات خیلی خوب و از بحث‌هایی بودند که در این سال نمود زیادی داشت و نگاه جدی‌تری به آنها شد. فکر می‌کنم ایجاد فضاهای کاری مشترک به تیم‌هایی که در ابتدای راه هستند خیلی کمک کرد؛ طبیعتا استارتاپ‌هایی که توانستند به یک بلوغ نسبی برسند، در سال 96 خیلی بهتر و بیشتر بودند. اما موردی که در سال 96 پیش آمد و هم من و هم دوستان من را نگران کرده است، دخالت و ورود غیرموجه دولت در اکوسیستم استارتاپی است که متاسفانه از جاهایی شروع شده است. برای مثال تحت پوشش شتابدهنده‌های خاص یا شرکت‌ها یا وی‌سی‌های خاصی که عملا می‌دانیم چه اتفاقی در حال رخ دادن است. ورود دولت به‌صورت مستقیم در بحث استارتاپ‌ها به‌هیچ عنوان خوب نیست. البته بحث حمایتی که شامل قوانین و بحث‌های اجرایی می‌شود، کارهایی است که دولت باید در این راه انجام دهد، اما مشارکت مستقیم مالی توسط دولت، قطعا استارتاپ‌ها را دچار مشکل می‌کند.
من تجربه‌ای هم در بحث فناوری نانو دارم و به‌نوعی در حال پیگیری آن هستم؛ همانطور که می‌دانید فناوری نانو از ابتدا به پول دولتی عادت کرد و الان که دولت پول زیادی ندارد، فعالان این حوزه دچار مشکل شده‌اند و سمت محیط‌های استارتاپی و صحبت با سرمایه‌گذاران و جذب سرمایه و سرمایه‌گذار آمده‌اند. البته به این دلیل که تا به حال اصلا چنین محیط‌هایی ندیده‌اند و کار استارتاپی را بلد نیستند، در این زمینه مشکلات زیادی دارند. می‌خواهم بگویم که همان بلایی که بر سر پروژه‌های نانو آمده است، ممکن است با دخالت‌های زیاد و یا مستقیم دولت، گریبان استارتاپ‌ها را هم بگیرد. یعنی با این روش، استارتاپ‌ها هم به این پول عادت می‌کنند و با توجه به شرایط دولت که شرایط دقیق و قابل‌محاسبه‌ای ندارد و ممکن است امروز پول داشته و فردا نداشته باشد، با این روش تمامی استارتاپ‌ها دچار مشکل می‌شوند. اما در حالت کلی معتقدم در سال گذشته روند رشد خیلی خوبی در اکوسیستم داشتیم.
سال 97 را چگونه پیش‌بینی می‌کنید؟
مطمئنم که سال 97 سال بسیار خوبی برای استارتاپ‌ها خواهد بود. البته می‌دانید این امر نسبی است؛ به این معنا که ممکن است تعدادی از استارتاپ‌ها حتی شکست بخورند، ولی ما حالت کلی را درنظر می‌گیریم. من فکر می‌کنم نکته دیگری هم که وجود دارد، خالی بودن جای مراکزی مانند کارایا یعنی فرشتگان سرمایه‌گذار (انجل اینوسترها) در اکوسیستم است. درواقع این شکافی است که الان در ایران وجود دارد. برای استارتاپ‌هایی که از مرحله شتابدهی درمی‌آیند تا مرحله‌ای که آمادگی داشته و بخواهند سرمایه‌ای از صندوق‌ها بگیرند چنین شکافی وجود دارد. ما سعی کردیم تا حدی در مجموعه کارایا این کمبود را جبران و تا حد امکان برطرف کنیم. اما هنوز این بحث جای کار زیادی دارد و باید تعداد مجموعه‌هایی مانند کارایا زیاد باشد تا استارتاپ‌ها در این مرحله‌ای که می‌خواهند از آن دره درآمده و بالا بیایند، در راه سردرگم نباشند.
اگر بخواهید از یک نفر به عنوان تاثیرگذارترین فرد در اکوسیستم ایران نام ببرید، آن شخص کیست؟
به شخصه طرز فکر، رفتار و سیاست‌هایی که آقای سورنا ستاری دارند را خیلی می‌پسندم؛ البته به شرطی‌که بتوانند در این بحث‌های بروکراسی و دولتی، آنها را پیاده‌سازی کنند. من چندین‌بار با ایشان بحث‌های مختلف داشتم و طرح‌هایی که در نظر دارند یا حداقل آنهایی که ما از ایشان می‌شنویم را خیلی می‌پسندم. منظورم همان بحث‌های حمایتی از استارتاپ‌هاست. منتها زمانی‌که این طرح‌ها به اجرا می‌رسند، متاسفانه دولتی‌های ما می‌خواهند تصدی‌گری کنند و صاحب استارتاپ شوند، پس اقدام به تزریق پول می‌کنند و به همان بحث‌ها و نتایجی می‌رسیم که قبل‌تر به آنها اشاره کردم. در حالت کلی در جواب سوالتان باید بگویم که از بین مسئولین تصمیم‌گیر، من کارهای آقای ستاری را بیشتر می‌پسندم.
موفق‌ترین استارتاپ سال 96 به نظر شما کدام استارتاپ بود و چرا؟
با درنظر گرفتن تمامی جوانب در سال 96، الوپیک را موفق‌ترین استارتاپ سال می‌دانم. علت این انتخاب هم اولا این است که در مدت زمان کوتاهی توانست اسکیل کند. از طرف دیگر این استارتاپ تمرکزش را از دست نداد که سراغ شاخه‌های متفاوت و زیادی برود مانند اسنپ که اسنپ‌باکس، اسنپ‌فود و اسنپ‌تریپ را راه انداخت. این مشکلی است که بسیاری از استارتاپ‌ها پیدا می‌کنند که تمرکزشان را از دست می‌دهند و در ادامه راه با مشکل مواجه می‌شوند. من فکر می‌کنم مجموعه آقای نایبی در این زمینه خیلی خوب کار کرد. نکته دیگری که خیلی در الوپیک برجسته است، سرمایه‌گذاری‌ای است که دوستان برروی واگذاری API کردند؛ یعنی شما هر نوع کسب‌وکاری داشته باشید به‌راحتی می‌توانید حملونقل داخل شهر آن را با الوپیک انجام دهید. من تجربه مشترکی برای استارتاپمان با مجموعه‌های دیگر هم داشتم و با آنها کار را شروع کردم ولی دوستان خیلی معطل کردند و کار را نتوانستند انجام دهند، اما الوپیک به‌راحتی حتی تغییراتی را که خواستیم در APIشان اعمال کردند.
بیشترین اشتباهاتی که در یک سال گذشته از استارتاپ‌ها دیدید چه بود؟
بیشترین اشتباهی که دوستان جوان ما داشتند را اگر در مراحل مختلف و به‌ترتیب بخواهم بگویم، به این صورت است که از مراحل ابتدایی بسیاری از استارتاپ‌ها روی تیم‌سازی دچار اشتباهاتی شدند که بعدها برایشان مشکلاتی ایجاد کرد. یعنی می‌خواهم بگویم که تیم‌سازی خیلی مهم است.
نکته دوم مشخص بودن سهم اعضاء از آن ایده است؛ چون خیلی‌ها بعد از این که کمی استارتاپ به جلو حرکت کرد و رشد داشت، دچار مشکل شدند که متاسفانه این مسئله حتی منجر به فروپاشی تیم‌ها شد. بسیاری از این موارد را متاسفانه من از نزدیک شاهد بودم.
باید بدانند که استارتاپ‌ها در مراحل کمی بالاتر به‌شدت نیاز به مشاوره و راهنمایی دارند. اگر این امر را به درستی انجام ندهند، تبدیل به اشتباهی می‌شود که بعد از چندسال گریبان‌گیرشان می‌شود. این مشاوره و راهنمایی برای این است که واقعا بتوانند با سرمایه‌گذار معامله خوبی داشته باشند، اینکه به چه صورت با او برخورد کنند، چطور برای او ارائه دهند و به چه شکل خواسته‌هایشان را مطرح کنند. این مورد هم از مسائلی است که خیلی از استارتاپ‌ها با آن برخورد کردند و باعث شد که در مراحل بعدی، دچار مشکل شوند.
آخرین مورد هم در رابطه با استارتاپ‌هایی است که کمی موفق بودند ولی همانطور که قبلا اشاره کردم، تمرکزشان را از دست داده و بعد از گذشت مدتی، دچار مشکل شدند.
گفت‌وگو: عالیه عزتی