سرمایهگذاریهای سرآوا ، شفاف و واقعی است
گفت‌وگوی اختصاصی با سعید رحمانی، مدیرعامل سرآوا درباره انتقادها و ابهامات پیرامون سرمایهگذاریهای خارجی دردیجی‌کالا و کافه‌بازار
سرمایهگذاریهای اخیر در دیجی کالا و کافه‌بازار و به میان آ‌مدن نام شرکتی تحت عنوان (IIIC) باعث بروز پرسش‌هایی در مورد این شرکت و رابطه آن با شرکت سرمایه‌گذاری سرآوا شد. به همین دلیل هفته نامه شنبه به سراغ مدیر عامل شرکت سرآوا سعید رحمانی خضری رفته و در گفتگویی چالشی و بی‌پرده و شفاف با او در مورد این ابهامات مصاحبه ای کرده که باهم می خوانیم.
- چندی قبل دیجی‌کالا و اخیرا کافه‌بازار از سرمایه‌گذاری شرکت (IIIC) خبر دادند. برای عده ای این پرسش ایجاد شده که ماهیت این شرکت چیست و رابطه آن با سرآوا چگونه تعریف می‌شود؟
شرکت اینترنشنال اینترنت اینوستمنت کوپریتیو (IIIC) در واقع یک شرکت تعاونی سرمایه‌گذاری است که در سال ۲۰۱۵ در اروپا توسط چندین شرکت سرمایه‌گذار متخصص در صنعت اینترنت و تکنولوژی اروپایی آغاز بکار کرده است. گروه سرآوا جذب سرمایه خارجی خود را از طریق این شرکت به عنوان بازوی جذب سرمایه در فضای بین المللی و جذب سرمایه داخلی خود را توسط شرکت نوین اندیشان سرآوا پارس در داخل کشور انجام می‌دهد. بدلیل اینکه جذب سرمایه خارجی توسط سرآوا از چند شرکت از کشورهای مختلف صورت گرفته و بدلیل مشکلات انتقال ارز به داخل کشور ناشی از تحریم‌ها، این شرکت تاسیس شد که بتواند بصورت یک تعاونی از چندین شرکت بصورت همزمان سرمایه جذب کند و سرمایه‌گذاری در ایران، فرآیند مربوط به انتقال منابع مالی و موارد حقوقی مانند اخذ مجوز سرمایه‌گذاری خارجی (فیپا) را بصورت تجمیع شده به انجام رساند.
- لطفا خیلی شفاف بگویید آیا برای سرمایه‌گذاری‌هایی که از طریق این شرکت اخذ شده فرآیندهای رسمی یک سرمایه‌گذاری خارجی در ایران کاملا طی شده است؟
بله و این چیز جدیدی نیست. همانطور که همه مطلع‌اند نام این شرکت و سرمایه‌گذاری آن در دیجی‌کالا در کتاب عملکرد ۱۰۰ روزه دولت هم منتشر شد و خبر آن در رسانه‌ها هم پخش شد. نهادهای رسمی و قانونی ایران در جریان این سرمایه‌گذاری قرار داشته‌اند. قوانین به گونه‌ای نیست که بدون طی شدن مراحل مشخص شده در قانون، نام یک شرکت یا مجموعه به عنوان سرمایه‌گذار مورد تایید خارجی ذکر شود. لازم به ذکر است در پرزنتیشن سرآوا در کنفرانس سرمایه‌گذاری خارجی D8 امسال در پارک فناوری پردیس تقریبا با همین جزییات رابطه سرآوا و (IIIC) توضیح داده شده بود. (نشست سرمایه‌گذاری فناوری (TIM 2017) با حضور صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه کشورهای عضو دی-هشت به میزبانی پارک فناوری پردیس برگزار شد.)
- آقای رحمانی می‌خواهم صریح‌تر سوال کنم آیا این شرکت یا به قول شما تعاونی سرمایه‌گذاری (IIIC) یک شرکت صوری است؟ آیا یک شرکت صوری می‌تواند این حجم جذب سرمایه کرده و سرمایه جذب شده را به ایران منتقل کند؟ چطور یک شرکت تازه تاسیسی که هویت مشخصی ندارد، توانسته است این حجم سرمایه را جذب کند؟ و از طرفی سرمایه‌گذاران خارجی چطور به این شرکت اعتماد کرده اند؟ لطفا پاسخ کلی ندهید و با جزئیات و مستند بفرمایید.
مطلقا خیر. این شرکت تعاونی برای جذب سرمایه خارجی و انتقال آن به داخل کشور توسط چند شرکت سرمایه‌گذار اروپایی شکل گرفت. این تنها مکانیزمی بود که در شرایط سخت آن زمان، که کم و بیش ادامه دارد، می‌توانست منجر به تحقق هدف جذب سرمایه خارجی شود. بسیار متداول است مانند بسیاری از شرکت‌های تازه تاسیس، از آدرس اشتراکی برای ثبت شرکت استفاده شود، ولی پس از موفقیت در جذب سرمایه و کسب مجوز برای سرمایه‌گذاری در ایران، تاسیس دفتر اداری مستقل را در دستور کار قرار داده است. پشتوانه و همکار شرکت (IIIC) در ایران سرآواست و اعتماد سرمایه‌گذاران خارجی از طریق شفافیت و راستی آزمایی سرآوا و شرکت‌های سرمایه پذیر حاصل شده است. جذب سرمایه از طریق شرکت (IIIC) با تعهد انتقال دانش و تجربه بین المللی سرمایه‌گذاران آن در شرکت‌های معتبری مانند دیجی کالا و کافه بازار انجام شده است و امیدواریم که با حمایت شما و اکوسیستم استارتاپی کشورمان در شرکت‌های متعهد دیگری هم سرمایه‌گذاری کند. در ضمن از نتایج ملموس این سرمایه‌گذاری می‌توان به بهره برداری مرکز پردازش کالای جدید دیجی کالا با استانداردهای جهانی و افتتاح بازارگاه یا مارکت پلیس این شرکت اشاره کرد. نتایج سرمایه‌گذاری در کافه‌بازار همچنان که در بیانیه مطبوعاتی آن اشاره شده در جهت بهبود کیفیت محصولات کنونی و گسترش فعالیت در حوزه‌های جدید از جمله پرداخت خرد و خدمات شهری و همچنین سرمایه‌گذاری زیرساختی جهت ارایه خدمات ابری صورت خواهد گرفت که امیدواریم به زودی نتایج آنها هم برای همه قابل مشاهده باشد و هزاران جوان با استعداد و تحصیلکرده ایرانی دیگر نیز در این بخش مشغول بکار شوند.
- سرمایه‌گذارانی که از طریق این شرکت در ایران سرمایه‌گذاری کرده‌اند چه کسانی هستند؟
سرمایه (IIIC) توسط چندین شرکت سرمایه‌گذاری اروپایی تامین شده است. اسم پامگرنت (Pomegranate) در ایران بیشتر از دیگر سرمایه‌گذاران (IIIC) سر زبانها بوده است. همانطور که در بیانیه های قبلی در مورد پامگرنت اعلام کرده بودیم این شرکت در سال ۲۰۱۴ توسط چند کارآفرین سوئدی برای سرمایه‌گذاری در ایران در کشور سوئد تاسیس شده‌است. سرمایه اولیه این شرکت از سرمایه‌گذران متعددی تامین شده بود، از جمله: سرمایه‌گذاران سوئدی (۵۰ درصد) اروپای شرقی و مرکزی (۲۵ درصد)، سرمایه‌گذاران انگلیسی (۱۰درصد)، سرمایه‌گذاران سوئیسی و اتریشی (۱۲درصد) و سایر کشورها (۳ درصد). پامگرنت نزدیک به یکسال پیش به یک شرکت سهامی عام تبدیل شد و سهام آن در بازار بورس سوئد (بصورت OTC) ارائه گردید. سهام این شرکت به زودی بصورت کامل جهت خرید و فروش در بازار بورس سوئد عرضه می‌گردد.
آقای «پر برلیوت» (Per Brilioth) موسس و رئیس هیئت مدیره پامگرنت، مدیرعامل یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های سرمایه‌گذاری سوئد به نام وستک نفتا است که در بازار بورس سوئد حضور دارد. ایشان از نخستین سرمایه‌گذاران در حوزه فناوری در روسیه بوده‌اند و با انتقال دانش فنی و سرمایه در شکل‌گیری یکی از بزرگ‌ترین و موفق‌ترین برندهای تجارت الکترونیک روسیه به نام «اویتو» (Avito) نقش موثری داشته‌است. اویتو امروزه بزرگ‌ترین بازار نیازمندی‌های آنلاین در روسیه است که در سطح موفق‌ترین برندهای جهانی در این حوزه محسوب می‌شود. آقای پر برلیوت و تیم ایشان در سال ۱۳۹۳ برای همکاری و حضور در بازار ایران ابراز تمایل کردند. با توجه به تجربه موفق ایشان در انتقال دانش فنی به کارآفرینان روسی و سرمایه‌گذاری خطرپذیردر سایر کشورها، گفت وگوهای ما برای همکاری از همان سال آغاز شد. آقای برلیوت شرکت سرمایه‌گذاری پامگرنت را در سوئد برای سرمایه‌گذاری در ایران تاسیس کرد و پس از مذاکرات متعدد به عنوان نخستین سرمایه‌گذار خارجی در این حوزه با سرآوا شروع به همکاری کرد. درحال حاضر آقای «فلورین هلمیخ» مدیرعامل این شرکت است.
در مجموع این سرمایه‌گذاری توسط کارآفرینانی انجام شده که دارای تجربه موفق محلی و بین‌المللی در حوزه فناوری‌های نوآورانه هستند. برای مثال شرکت سرمایه‌گذاری گاروست (Garvest) یکی دیگر از سرمایه‌گذاران(IIIC) است. گاروست توسط کارآفرینی بنام آقای «آرین بکر» (Arjan Bakker) تاسیس شده است. او پایه‌گذار شرکت دانش‌محور «الگرو» (Alegro)، در لهستان بزرگ‌ترین مثال موفق تجارت الکترونیک در اروپای شرقی است. انتقال دانش فنی و تجربه مدیریتی از طرف شخصی مانند آرین بکر به کارآفرینان ایرانی و تعهد ایشان در سرمایه‌گذاری در کشور ما یک مثال بارز دیگر از «سرمایه‌گذاری حمایتی» است که تعهد به انتقال دانش مدیریتی و فنی را در بر دارد.
سایر سرمایه‌گذاران هم دارای همین سوابق کارآفرینی هستند و کلا این نوع سرمایه‌گذاری که همراه با انتقال دانش فنی و تجربه کارآفرینی است، تنها راه توانمندسازی کسب و کارهای ایرانی و برندهای ملی است که می تواند الگوی سرمایه‌گذاری در بخش‌های دیگر صنعت و اقتصاد ایران در راستای تقویت اقتصاد مقاومتی باشد. این راهکار همان است که به‌عنوان نقشه راه برای ایجاد مثا‌ل‌های موفق در چین به‌کارگرفته شده‌است. ما این راهکار را بومی‌سازی کرده و براساس معیارهای فرهنگی و اقتصادی کشور تلاش داریم تا آن را به مدلی برای یک اقتصاد درون‌زا و برون‌نگر موفق بین‌المللی تبدیل کنیم.
- (IIIC) تا به حال در چه شرکت‌های ایرانی سرمایه‌گذاری کرده و به چه میزان؟
این شرکت از سال ۱۳۹۴ فرآیند سرمایه‌گذاری خود را شروع کرده و اولین سرمایه‌گذاری آن در دیجی‌کالا به مبلغ ۹۰ میلیون یورو (معادل ۱۰۰ میلیون دلار) در قالب افزایش سرمایه و در ازای تقریبا ۲۱ درصد سهام بوده است. این فرآیند جذب سرمایه اخیرا با اخذ مجوز سرمایه‌گذاری خارجی ( فیپا) از سازمان سرمایه‌گذاری و کمک‌های اقتصادی و فنی ایران کامل شد. همانطور که به تازگی اعلام شد مبلغ ۳۸ میلیون یورو (معادل ۵۰ میلیون دلار) نیز در ازای تقریبا ۱۰ درصد سهام در هلدینگ هزاردستان مالک کافه بازار و دیوار سرمایه‌گذاری کرده است.
- برخی می‌پرسند چرا هیچ اطلاعاتی درباره شرکت (IIIC)در اینترنت موجود نیست؟ تنها در چند وب سایت اطلاعات کمی درباره آدرس و اطلاعات تماس موجود است. آیا شرکت (IIIC) در هلند بصورت رسمی فعالیت می‌کند؟ چندی قبل هم یک کانال مدعی شده بود ظاهرا در آدرس فیزیکی که در وب سایت ها موجود است حضور خارجی ندارد.
در اروپا مانند بسیاری از کشورهای دیگر نحوه ثبت شرکت‌ها به همین شکل است که شرکت ثبت کننده از یک آدرس برای ثبت چند شرکت استفاده می‌کند. ولی این به آن معنی نیست که این شرکت فعالیت ندارد. شرکت (IIIC) به صورت رسمی در کشور هلند ثبت شده و فعالیت می‌کند و مانند تمامی شرکت‌های اروپایی مشمول قوانین سخت گیرانه ی فعالیت های مالی است و توسط یکی از ۵ شرکت اصلی حسابرسی دنیا حسابرسی می شود. تاکنون هم تمام روند جذب سرمایه خارجی و انتقال پول به داخل کشور را بصورت قانونی و با مستندات کامل و شفاف انجام داده است. از پرسش‌ها با نیت خوب همواره استقبال می‌کنیم، ولی همه به خوبی می‌دانیم شرایط سرمایه‌گذاری در کشور و نحوه تعامل بین‌المللی ما متاسفانه با مشکلات عدیده ای همراه است و همه می‌دانند تنها دشمنان ایران و طرفداران تحریم از سرمایه‌گذاری خارجی در کشور خوشحال نمی‌شوند و به دنبال مسدود کردن راه‌های آن هستند، پس اجازه بدهید بخاطر شرایط ویژه ی کشورمان وارد جزئیات بیشتر نشویم.
- برخی معتقدند که این مدل سرمایه‌گذاری از طریق شرکتی که در کنترل سرآواست، برای ایجاد حباب قیمتی و ارزش گذاری بیش از میزان واقعی به خصوص برای پرتفوی سرآوا صورت گرفته است.
سرمایه‌گذاری در تمامی شرکت‌ها از طریق افزایش سرمایه صورت می‌گیرد و همواره سرمایه‌گذاران کنونی شرکت حق تقدم در سرمایه‌گذاری داشته و سرمایه‌گذاری جدید تنها با توافق آنان و مطابق قیمت عادلانه بازار که توسط سرمایه‌گذاران کنونی و موسسین تعیین می‌گردد، انجام می‌پذیرد. سرمایه‌گذاری و ورود سرمایه‌گذاران جدید موجب به اصطلاح رقیق شدن (Dilution) سهام سهامداران کنونی و موسسین شرکت می‌شود. همچنین اگر قیمت بالا باشد سرمایه‌گذاران جدید به تناسب میزان سرمایه‌گذاری خود سهام دریافت نکرده و تمایلی به انجام سرمایه‌گذاری نخواهند داشت. این تنها مکانیزم سرمایه‌گذاری در جهان و طبیعتا ایران است. ارزش شرکت‌ها پیش از معامله توسط روش‌های متداول جهانی محاسبه می‌گردد. سرآوا با پیشتازی در بومی سازی این روش‌ها، فعالیت ارزش گذاری خود را از سال ۱۳۹۱ آغاز کرده و تاکنون با انباشت تجربه ای بی‌نظیر با دقت و شفافیت تمام فعالیت خود را پیش برده است. ما در تمامی شرکت‌های پورتفوی سرآوا با موسیس و سهامداران دیگر شریک هستیم. اگر شرکت (IIIC) با قیمت غیرعادلانه وارد این سرمایه‌گذاری ها شود، این یا برای سرمایه‌گذاران خارجی اجحاف خواهد بود و یا مورد قبول سهامداران داخلی و موسسین این شرکت‌ها نخواهد بود. پس تعیین قیمت و ارزشگذاری ها فقط بصورت عادلانه و برد-برد قابل اجراست و هیچ ارتباطی به کنترل شرکت سرمایه‌گذاری ندارد.
ضمنا تمامی اسناد سرمایه‌گذاری (IIIC) و سرآوا و هر سرمایه‌گذاری بین المللی دیگر توسط حسابرسان و بازرسان خبره بین المللی بررسی و تایید می‌گردد. بهمین ترتیب شرکت سرمایه پذیر هم حسابرسی و بازرسی می‌شود. لذا هرگونه بالا بردن قیمت یا خدشه وارد شدن به نحوه ارزشگذاری در معامله بجز از بین بردن اعتبار شرکت نتیجه دیگری دربر ندارد. بیاد داریم که در سال ۱۳۹۴ نیز بعضی به ارزش گذاری اکونومیست در مورد دیجی کالا اعتراض کردند و بعد از یک هفته چطور با ارائه مدارک و اسناد رسمی و تایید ارزش دیجی کالا توسط تحلیل گران اقتصادی اکونومیست همه سکوت کردند. من واقعا متاسفم که هنوز ما با این نوع مسائل روبرو هستیم ولی به لطف خدا شرایط و درک و فهم اکوسیستم استارتاپی ما بسیار بالا رفته و به سطح جدیدی رسیده است.
- می‌توانید کمی درباره نحوه ارزیابی شرکت‌ها برای سرمایه‌گذاری و ارزشگذاری بگویید و اینکه اساسا چگونه می‌توان مطمئن شد توافقات فقط کاغذی نباشند و سرمایه‌های جذب شده به صورت کامل به مجموعه‌ها منتقل شده باشد؟
هم اکنون در کشور ما نهادهای معتبر و قابل اعتماد ارزشگذاری در حال رشد هستند و کمبود این تخصص در زمینه شرکت‌های تکنولوژی محور همواره از دغدغه های سرآوا بوده و از الزامات ورود شرکت‌های دانش بنیان به بازار بورس در کنار شفافیت است که خوشبختانه توسط مدیران سازمان بورس و مسوولان مربوطه در حال پیگیری است. اما روش های علمی پذیرفته شده جهانی در این حوزه وجود دارد که سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی از همین شیوه ها استفاده میکنند. خوشبختانه سازوکار جذب سرمایه‌گذار خارجی در کشورمان کاملا شفاف است و قانون حمایت و تشویق سرمایه‌گذاری خارجی (فیپا) وجود دارد. سرمایه‌گذاری (IIIC) هم توسط سازمان سرمایه‌گذاری و کمک‌های اقتصادی و فنی ایران تایید شده و منابع مالی توسط سیستم بانکی کشور به داخل منتقل شده است. در کنار اهمیت روش‌های ارزش گذاری و قوانین و مقررات سرمایه‌گذاری خارجی، نفس جذب سرمایه از شرکت‌های معتبر و مجرب سرمایه‌گذاری در حوزه تکنولوژی و اینترنت بسیار حائز اهمیت است، زیرا در همین فرآیند جذب سرمایه است که تجارب جهانی به داخل کشور منتقل می‌شود و روش‌ها و مدل‌های تئوریک در عمل بکار برده می‌شود. همچنین صحت و سقم ارزش گذاری و مذاکرات دو طرفه برای انعقاد قرارداد قطعی می گردند. به عبارت دیگر ارزش واقعی شرکت‌ها در فرآیند سرمایه‌گذاری محک می خورند. سرآوا همواره رو به تعالی و توسعه در زمینه جذب سرمایه با استفاده از ساختارهای نوین است.
- چرا شرکت‌های خارجی که سرآوا آنها را متقاعد به سرمایه‌گذاری کرده است؛ بصورت مستقیم در پرتفوی سرآوا سرمایه‌گذاری نمی‌کنند؟ مانند همان کاری که پامگرنت در گذشته انجام داده بود.
سرآوا و (IIIC) بصورت صندوق سرمایه‌گذاری عمل میکنند. این بهترین روش جذب سرمایه خارجی است. به این معنی که مالکیت و سهام‌داری از مدیریت شرکت تفکیک شده است و کنترل این شرکت‌ها در دست طرف ایرانی می‌ماند. از طرف دیگر سهام هیچ یک از شرکت‌های پورتفولیو سرآوا به طرف‌های خارجی منتقل نمی‌شود. بدین ترتیب همانند سیاستی که کشور چین در طی سال‌های گذشته پیش گرفت و اکنون بالغ بر ۱۰۰ یونیکورن به اقتصاد جهانی معرفی کرد، عملا کنترل شرکت‌های دانش بنیان ایرانی در حوزه اقتصاد دیجیتال از دست نرفته و از منابع و تجربه جهانی به منظور رشد فضای کسب و کار کشور در این حوزه استفاده می‌شود. با این حال و بتدریج و با بهبود فضای سرمایه‌گذاری در کشور امیدواریم شاهد مدل‌های متنوع دیگری از سرمایه‌گذاری روی استارتاپ‌های ایرانی باشیم.
- چرا سرآوا از همان اول که این سرمایه‌گذاری مطرح شد برای اکوسیستم بصورت شفاف این شرکت را معرفی نکرد؟ اگر بنا شفافیت با اکوسیستم است به نظر می‌رسد سرآوا اینطور عمل نکرده است.
اتفاقا سرآوا شفاف‌ترین مسیرها را برای اعلام سرمایه‌گذاری خارجی خود انتخاب کرده و این را در طول زمان ثابت کرده است. به عنوان مثال ما در بيانيه‌اي در انتهاي سال گذشته اعلام كرديم كه سرآوا موفق به جذب سرمايه خارجي به مبلغ ٢٠٠ میلیون دلار از چند شرکت اروپايي از جمله پامگرانت شده است از همان آغاز و با اعلام سرمایه‌گذاری پامگرنت می‌توانید ببینید که به طور وسیع اطلاع رسانی شده است. در همان زمان هم بحث‌هایی مطرح شد که پامگرنت ممکن است شرکت صوری باشد اما همه متوجه شدند که شرکت سوئدی پامگرنت چیست و کجاست و در بورس کدام کشور است. با این حال سرآوا به عنوان یکی از شرکت‌های پیشرو در سرمایه‌گذاری جسورانه در ایران همواره خود را مکلف به شفاف‌سازی و الگوسازی در این زمینه می‌داند. اما بیان نحوه سرمایه‌گذاری خارجی با توجه به فضای تحریم‌ها، یکی از حساس‌ترین موضوعات است و ممکن است به اصل سرمایه‌گذاری خدشه وارد کند. در این زمینه خوشبختانه سرآوا از طرفی طبق قانون عمل کرده و از سوی دیگر در بیان جزییات هم حساسیت‌های بین‌المللی را در نظر گرفته است. اینکه این جذب سرمایه از طریق شکل گیری یک کنسرسیوم سرمایه‌گذاری و با تاسیس (IIIC) است، از نظر ما بحث فنی و اجرایی بود و نه محتوایی که البته همانطور که پیش از این هم گفتم امسال و در کنفرانس سرمایه‌گذاری خطرپذیر D8 رابطه سرآوا و (IIIC) به تفصیل در مقابل حضار شرح داده شد.
- اخیرا خبری منتشر شد که سرآوا در پامگرنت سرمایه‌گذاری کرده است؟ بعضی معتقدند اینکار از یک جیب، به یک جیب دیگر کردن است.
متاسفانه این اشتباه در خبر سایت کرانچ بیس صورت گرفته بود که بجای اینکه سرآوا را جزو سرمایه‌گذاری های پامگرنت معرفی کند اشتباها سرمایه‌گذار پامگرنت معرفی کرده بود که در حال اصلاح آن هستند. البته سایت کرانچ بیس بصورت اشتراکی اطلاعات جمع آوری می‌کند و این اشکال متداول است و قابل تصحیح. دوباره تاکید میکنم سرآوا سرمایه‌گذار پامگرنت نیست و هرکس که تمایل به خرید سهام پامگرنت دارد می‌تواند بصورت OTC در بازار بورس سوئد سهام این شرکت را خریداری کند که البته ما اینکار را نکرده‌ایم. این اشتباه توسط مدیران پامگرنت به سایت کرانچ بیس اطلاع داده شده و آنها اشتباه را پذیرفتند و احتمالا تا حالا هم تصحیح شده است.