تاثیر ممنوعیت معاملات الگوریتمی بر روند شاخص بورس
پس از نوسانات بورس و روند کاهشی بازار سهام، برخی کارشناسان، معاملات الگوریتمی را هدف قرار دادند و معتقد بودند با توجه به شرایط فعلی، این دسته از معاملات باید متوقف شود. سرانجام خبر توقف این نوع معاملات در شهریورماه توسط مدیر نظارت بر بورس‌ها اعلام شد. اما با اعمال ممنوعیت معاملات الگوریتمی، تغییری بر روند کاهشی شاخص‌های بورس دیده نشد.
معاملات الگوریتمی به استفاده از برنامه کامپیوتری گفته می‌شود که از فرمول‌های از پیش تعیین‌شده برای انجام معاملات در بازار استفاده می‌کند. این معاملات اغلب با سرعت و قدرت محاسباتی که برای انسان ناممکن است، انجام می‌شوند. این معاملات بیش از 2دهه است که در سراسر جهان به صورت رسمی وارد بازارهای مالی شده‌اند.
در این مدت با پیشرفت تکنولوژی و گسترش و بهبود زیرساخت‌ها، سهم این معاملات از کل معاملات بازارهای مالی بیشتر و بیشتر شده به طوری که طبق آخرین آمارهای رسمی بیش از ۷۵درصد معاملات در بازار فارکس و بازارهای سرمایه بزرگ، توسط الگوریتم‌ها انجام می‌شود. در سال ۲۰۱۷ بنابر تحقیق صورت‌گرفته توسط یک شرکت انگلیسی، ۴۵درصد از درآمد معاملات در بازارهای مالی جهان را ماشین‌ها به‌دست می‌آورند.
اکنون سال‌هاست در بازارهای بزرگ مالی در جهان، معامله‌گران انسانی جای خود را به برنامه‌های کامپیوتری داده‌اند و در شرکت‌ها و بانک‌های بزرگ سرمایه‌گذاری در جهان واحد معاملات به یک یا 2 نفر محدود شده و باقی کارکنان مهندسان کامپیوتر هستند.
معاملات الگوریتمی از چند طریق به بازارهای مالی کمک می‌کنند:
- افزایش کارایی بازار از طریق افزایش سرعت پر شدن فرصت‌های سرمایه‌گذاری بدون ریسک و همچنین بهره‌گیری از تکنولوژی جهت پیش‌بینی بازار.
- افزایش نقدشوندگی بازار.
- کاهش هزینه معاملات برای فعالان بازار.
- کاهش تضاد منافع میان سرمایه‌گذاران و معامله‌گران.
در ایران از حدود ۳ سال پیش با مهیاشدن بستر اینگونه معاملات، به‌تدریج استفاده از آنها آغاز شد و بسیاری از شرکت‌ها در این زمینه سرمایه‌گذاری کردند که از مهم‌ترین آنها می‌توان به تحلیلگر امید که هم‌اکنون به گروه مالی امید تغییر نام داده است، اشاره کرد.
در چند روز پایانی شهریورماه امسال و پس از شروع نزول بورس (پس از چندین ماه صعود بسیار سریع)، شاهد حمله بزرگی علیه معاملات الگوریتمی در شبکه‌های مجازی و کانال‌های تلگرامی بودیم که نزول شاخص‌های بازار بورس را به انجام معاملات الگوریتمی نسبت می‌دادند و خواستار بسته‌شدن این معاملات برای برگشتن بازار به روند پیشین خود شدند.
پس از چندین روز حمله به معامله‌گران الگوریتمی در فضای مجازی، سازمان بورس طی نامه‌ای انجام این معاملات را تا اطلاع ثانوی ممنوع اعلام کرد. از زمان اعلام این ممنوعیت، شاخص بورس 25 درصد دیگر نزول داشته و نشان داده که معاملات الگوریتمی نمی‌توانسته‌اند دلیل اصلی نزول شاخص بوده باشند.با وجود اینکه بسیاری از فعالان مجازی بازار سرمایه پس از مشاهده بی‌تاثیر‌بودن ممنوعیت این معاملات در روند بازار، به صورت مستقیم یا غیر‌مستقیم، به اشتباه‌بودن این تصمیم اذعان کرده‌اند، اما سازمان بورس هنوز حتی زمانی برای بازگشایی مجدد این معاملات اعلام نکرده است.
سازمان بورس با فراهم‌آوردن زیرساخت‌ها و تهیه دستورالعمل و مجوزها برای اشخاص، کسب‌وکارها و استارتاپ‌ها که قصد ورود به این عرصه را داشته‌اند، تشویق به سرمایه‌گذاری کرده و اکنون بسیاری از این افراد و شرکت‌ها در این حوزه سرمایه‌گذاری کرده و اکنون که بسیاری از آنها قصد بهره‌برداری از سرمایه‌گذاری خود دارند، انجام این معاملات را کاملا متوقف کرده و برنامه‌ای هم برای شروع مجدد آن اعلام نمی‌کنند.بهتر این است که سازمان بورس به عنوان متولی بازار سرمایه ایران، همانگونه که تا‌کنون حامی به‌کارگیری تکنولوژی‌های نوین مالی بوده است، مجوز بازگشایی مجدد این معاملات را صادر کرده و اگر تخلفی صورت پذیرفت، با متخلفان برخورد مقتضی را داشته باشد.