سلام، میای بازی کنیم؟

قابل انکار نیست که عصر دیجیتال تغییرات گسترده و همه‌جانبه‌ای در زندگی بشر ایجاد کرده است اما شاید به فکرمان نرسد که این دیجیتالی‌شدن تا چه حد می‌تواند در زندگی‌هایمان رسوخ کرده باشد. نسل‌های قبل از داستان‌های موهوم جن و ارواح که نقل محافل گروه‌های دوستی‌ بود، حسابی وحشت داشتند و حالا در این دنیای دیجیتال، گویا ارواح خبیثه هم ترجیح داده‌اند در خانه‌هایشان بمانند و از تکنولوژی برای ترساندن استفاده کنند. چالش مومو – که این روزها حسابی ترس به دل دانش‌آموزان انداخته تا حدی که به گفته خودشان می‌ترسند برای چند ثانیه تنها بمانند- مثال دقیقی از این اتفاق است.

در سال 2016 بود که چالشی به نام نهنگ آبی حسابی در شبکه‌های اجتماعی باب شد و نوجوانان را هدف قرار داد. گفته می‌شد این بازی، کاربران خود را نسبت به رفتارهای خشونت‌آمیز و در نهایت افسردگی و خودکشی سوق می‌دهد. اخباری از خودکشی نوجوانان در سراسر دنیا در نتیجه این بازی شنیده می‌شد که البته در نهایت هیچ‌کدام از آنها به طور رسمی تایید نشدند.

کمی بعد هم یک دانشجوی اخراجی رشته روانشناسی که تنها 21 سال ‌داشت، به جرم ساخت این بازی دستگیر شد. او گفته بود که هدفش پاکسازی جامعه از افراد بی‌ارزش بوده است. در ادامه افرادی از کشورهای دیگر هم که گفته می‌شد نوجوانان را به سمت این چالش سوق داده‌اند، دستگیر شدند و در نهایت بعد از مدت کوتاهی پرونده نهنگ آبی بسته شد؛ اما این پایان ماجرای چالش‌های این‌چنینی نبود.

ماجرای مومو از کجا شروع شد؟

سرو کله مومو 2سال بعد یعنی در سال 2018 پیدا شد. نماد این چالش، زنی با دهان و چشمانی بزرگ بود که در واقع عروسکی ساخته شده به دست کیسوکه آیسو، هنرمندی ژاپنی است. این عروسک الهام گرفته شده از پرنده‌ای در افسانه‌های شرقی است که کودکان را می‌دزدید؛ هرچند که خود این عروسک ‌ارتباطی با این چالش نداشتند.

بنا به روایت کسانی که گرفتار این بازی شده‌اند، این چالش با پیامی که کاربر را دعوت به بازی می‌کند، آغاز می‌شود و اگر کاربر جواب این پیام ناشناس را بدهد، از طرف کسانی که پشت پرده این بازی هستند با او تماس تصویری گرفته می‌شود و محتواهای خشن و ترسناک برای او پخش می‌شود. هک تلفن همراه و دسترسی به اطلاعات فرد، اصلی‌ترین نگرانی نوجوانان و خانواده‌ها در رابطه با این چالش است. درست مانند ماجرای نهنگ آبی، علی‌رغم اینکه اخبار و شایعاتی از خودکشی چند نوجوانان تحت تاثیر این چالش منتشر شد، اما در نهایت منابع و خبرگزاری‌های رسمی اعلام کردند که هیچ ارتباطی بین مرگ این نوجوانان و چالش مومو وجود ندارد.

مومو بعد از 2سال به ایران رسید؟

با وجود اینکه ماجرا از بیرون ساده به نظر می‌رسد، انتشار ویدئوهایی جعلی و شایعاتی در گروه‌های دانش‌آموزان و کودکان که توانایی تشخیص اخبار جعلی را از واقعیت ندارند و به اقتضای سن‌شان هیجان را بر منطق ترجیح می‌دهند، حسابی بازار مومو را داغ کرده است.

دانش‌آموزان می‌گویند که در گروه‎هایشان ویدئوهای مومو به طور دائم در حال انتشار است و در این ویدئوها به طور مثال نشان داده می‌شود که مومو با فردی تماس می‌گیرد و خود فرد را از زاویه‌ای دیگر درحالی که تلفنش را در دست دارد، نشان می‌دهد و از این طریق می‌خواهد به فرد بفهماند که در نزدیکی اوست و او را زیر نظر دارد! و اگر اعمال خشنی را که مومو می‌گوید، انجام ندهد، به خودش یا خانواده‌اش آسیب خواهد رساند.

اینها همه باعث شده با وجود اینکه هیچ آمار دقیق و روشنی از انجام این چالش در ایران وجود ندارد، دانش‌‌آموزان از این موجود موهوم دیجیتال بترسند. هرچند که خودشان می‌گویند که در دوستان و اطرافیانشان تا به حال کسی را سراغ ندارند که درگیر این چالش شده باشد، اما بازار شایعات داغ است و نگرانند که زیر نظر باشند.

موموهای دروغین دستگیر شدند

هفته گذشته خبری در خصوص مرگ کودک 11ساله اهوازی، ترس و نگرانی خانواده‌ها و دانش‌آموزان را بیشتر کرد. هرچند که دقیقا مشخص نشد این کودک در تاثیر از این چالش خودکشی کرده یا دچار ایست قلبی ناشی از اضطراب شده، اما سرهنگ رامین پاشایی، معاون اجتماعی و ارتباطات پلیس فتا اعلام کرد که ارتباط بین مرگ این کودک و این چالش تایید نشده است.

سرهنگ پاشایی گفته بود: تا به حال هیچ‌گونه شواهدی دال بر اینکه این چالش در کشور ما در حال انجام است، وجود ندارد و هیچ مدرکی هم مبنی بر اینکه از طریق تماس‌ یا پیام در شبکه‌های اجتماعی بتوان کسی را هک کرد، وجود ندارد؛ هک یا دسترسی غیر‌مجاز به داده‌های افراد، پروتکل و پروسه خاص خودش را دارد اما در کشور ما عده‌ای با اهداف مشخص با اکانتی که اسم و عکس مومو دارد، به دیگران پیام می‌دهند یا تماس می‌گیرند.

معاون اجتماعی و ارتباطات پلیس فتا با تاکید بر اینکه نگرانی در این رابطه برای خانواده‌ها وجود ندارد، افزود: تا به حال چند نفر در این رابطه در استان هرمزگان دستگیر شده‌اند و هدفشان از این کار را سرگرمی و تشویش اذهان عمومی اعلام کرده‌اند.سرگرد احسان بهمنی، سرپرست پلیس فتای استان هرمزگان در این باره گفته بود: با توجه به تماس‌های فراوان شهروندان با سامانه 110 و همچنین گزارش‌های حضوری به پلیس فتای استان هرمزگان، اکانت‌هایی با شماره‌های خارجی و داخلی اقدام به ارسال پیام‌هایی برای شهروندان کرده بودند.

به گفته پلیس فتا، با بررسی‌های فنی مشخص شد که اکانت اصلی این چالش، یک ربات پاسخگوی اتوماتیک به زبان انگلیسی است و همچنین افرادی با استفاده از شماره‌های موقت خارجی یا حتی داخلی اقدام به راه‌اندازی اکانت واتس‌آپ کرده و برای دیگران با همین روش مزاحمت ایجاد می‌کنند و برخی هم در فضای مجازی شایعات را منتشر می‌کنند.

وی ادامه داد: در همین راستا فردی با هویت معلوم به پلیس فتا مراجعه ‌و اعلام کرد که فردی با تصویر مومو اقدام به ارسال پیام بازی برای فرزندم کرده اما پس از مخالفت پسرم برای ادامه بازی، صاحب اکانت اطلاعاتی از خانواده ما ارائه و با تهدیدات مکرر پسرم را مجاب به ادامه بازی کرده و موجب ترس و دلهره در میان خانواده ما شده است. این مقام انتظامی گفت: پس از اقدامات پلیسی و پی‌جویی‌های فنی متهم مورد شناسایی قرار گرفت و ضمن هماهنگی‌های قضایی نامبرده ‌احضار شد.

متهم گفت: «در گروه دورهمی در واتس‌آپ اطلاعاتی درباره مومو گفته شده بود و من هم به بهانه شوخی با پسر‌عمه (شاکی) به همراه چند نفر از دوستانم با شماره سیم‌کارت ناآشنا یا شماره‌های موقت خارجی اکانت‌های واتس‌آپی ایجاد کرده و به او پیام دادیم. قصد ما از این کار فقط شوخی بوده است.» این فرد و 6 نفر از دوستان وی شناسایی و اقدامات قضایی برای رسیدگی به این پرونده ویژه در حال انجام است.