ملاحظات ورود استارت‌آپ‌های فین‌تکی به قلمرو بانکی‌ها
گفت‌وگو با مجید شکوهی، مدیرعامل شرکت توسعه سرمایه پیشگامان پویا
شرکت توسعه سرمایه پیشگامان پویا عهده‌دار خدمات کارت اعتباری بانک ملی است. راه‌اندازی چنین شرکتی در جهت حرکت با اصول بانکداری الکترونیک صورت گرفته است. بانکداری الکترونیک این است که بتوانیم از ابزار تکنولوژی دیجیتالی در بانکداری استفاده کنیم. مثلا سیستم‌هایی که خدمات بانکی ارائه می‌کنند، دیجیتالی شوند، کسب‌وکار بانکداری وارد بحث‌های دیجیتالی شود .
این روند نتایج بسیار مثبتی هم در پی دارد. قبلا سیستم حساب‌های بانکی، کارتی یا مقوایی بود و واریز و برداشت هر مشتری به صورت دستی انجام می‌شد. هیچ شعبه‌ای با شعبه دیگر ارتباط نداشت و روشن است که در چنین شرایطی ارتباط سازنده‌ای بین بانک‌ها هم وجود نداشت. پایش عملیات امروزی هم وجود نداشت. از طرفی حجم تراکنش‌ها افزایش یافته و این به معنای نیاز به ارائه خدمات نوین بانکی در جامعه است. بانک دیگر در چارچوب یک شعبه نیست بلکه در همه وجوه زندگی وارد شده و هر فردی که موبایلی در دست دارد، در واقع به بانکش دسترسی دارد یا هر فروشنده با یک دستگاه پوز، به‌واقع بانکش در دسترسش قرار گرفته است. گفت‌وگوی «شنبه» با مجید شکوهی را در ادامه می‌خوانید.
در همین کشور همسایه ما یعنی ترکیه حدود ۴۰درصد تراکنش‌های کارتی، روی کارت اعتباری صورت می‌گیرد. در آمریکا این میزان به حدود ۶۰درصد می‌رسد
- در مورد خدمات کارت اعتباری بانک ملی توضیحی بدهید.
خدمات کارت اعتباری بانک ملی مانند ویزاکارت که اختصاصی مشتریان بانک ملی و در محدوده ایران است، به سیستم بین‌المللی وصل نیست و در شبکه شاپرک قابل استفاده است. در واقع شرکت پیشگامان پویا به عنوان یک بیزینس مدلی یونیک در دل بانک ملی ایجاد شده است.
- متقاضیان کارت اعتباری چه طیفی از جامعه هستند؟
بازار کارت اعتباری ایران بسیار بکر است و از نرم بین‌المللی بسیار فاصلا داریم. این بازار برای خدمات کارت اعتباری بسیار آمادگی دارد. بانک‌ها هم محدودیت دارند که به همه تقاضای بازار پاسخ دهند.
- مشتریان کارت اعتباری بانک ملی تا الان چه تعداد هستند؟
تاکنون بیش از ۳۳۵ هزار کارت اعتباری بانک ملی به مشتریان داده‌ایم.
البته باید به این نکته اشاره کنم که کارت اعتباری، بخش مغفول بانکداری الکترونیکی در ایران است. ما از نرم بین‌المللی عقب هستیم و نیازمند تصمیم جدی در این حوزه هستیم.
- نرم بین‌المللی چقدر است؟
در همین کشور همسایه ما یعنی ترکیه حدود ۴۰درصد تراکنش‌های کارتی، روی کارت اعتباری صورت می‌گیرد. در آمریکا این میزان به حدود ۶۰درصد می‌رسد. در اروپا هم با نسبت کمتری در قیاس با آمریکا، رویکرد به سمت کارت اعتباری است.
- و در ایران چند درصد است؟
در ایران زیر نیم‌درصد.
- سطح مطلوب برای برای بازار ایران چند درصد است؟
اگر بتوانیم ۲۰ تا ۳۰درصد از ترنزکشن‌ها را روی کارت اعتباری پیاده‌سازی کنیم، به سطح مطلوب می‌رسیم و آنگاه باید در جهت افزایش این میزان باشیم.
- الان چه میزان ترنزکشن کارتی در ایران انجام می‌شود؟
به صورت ماهانه تا یک و نیم میلیارد ترنزکشن کارتی در ایران صورت می‌گیرد.
- با توجه به بزرگی بازار، استارت‌آپ‌ها هم می‌توانند به این حوزه وارد شوند و کارت اعتباری در اختیار مشتریان‌شان قرار دهند؟
براساس قوانین فعلی نه. چون در مجوز اخیر هم که بانک مرکزی برای استارت‌آپ‌های فین‌تکی صادر کرده، دو بحث را استثنا کرده است؛ یکی پس‌اندازکردن و جمع‌آوری پول و دیگری ارائه اعتبار. یعنی به این دو حوزه اجازه فعالیت ندادند.
- استارت‌آپ‌ها به این نوع قانونگذاری گلایه دارند و آن را نوعی انحصارگرایی بانکی می‌دانند؟ نظر شما چیست؟
شاید نتوانم پاسخ تخصصی به این پرسش بدهم اما به‌طور کلی فرد قانونگذار در هنگام وضع قوانین باید همه حساسیت‌های حوزه مالی را در نظر بگیرد که بازار دچار تشتت یا کلاهبرداری و اتلاف سرمایه و… نشود. الان بانک‌ها در جایگاه کریدیتور و به عنوان نهاد رسمی هستند. اینکه شرکت‌های استارت‌آپی وارد بحث‌های اعطای اعتبار بشوند، شاید تبعات منفی پیش‌بینی نشده‌ای به دنبال دارد که قانونگذار هم سعی می‌کند به صورت تدریجی و گام به گام به اعطای چنین مجوزهایی نزدیک شود. چون معلوم نیست که قانون بانکداری اسلامی بودن، غیرربوی بودن و… در معاملات استارت‌آپ‌ها رعایت شود. بنابراین نباید قضاوت‌های تندی داشته باشیم بلکه باید ملاحظات قانونگذار را در نظر بگیریم. من اطلاع دارم که در کشورهای اروپایی، چنین استارت‌آپ‌هایی برای اعطای کارت‌های اعتباری وجود دارد اما آنها بحث معاملات شرعی و غیرربوی بودن را ندارند.
- همین الان هم اشکال ربوی‌بودن معاملات را به بانک‌های فعلی وارد می‌کنند؟
این اشکال در یک سطح دیگری است. مدل نواقص متفاوت است و نظرات متفاوت است. یکی به لحاظ قوانین که اسلامی است ولی در عمل اجرا نمی‌شود و دیگری به دلایل اجرایی. استارت‌آپ‌ها که وارد شوند، بحث‌های اجرایی را بدتر می‌کنند و بهتر نمی‌کنند.
- چرا اینقدر به استارت‌آپ‌ها مشکوک هستید؟
در حوزه اعطای اعتبار احتیاط می‌کنم ولی در حوزه‌های دیگر شدیدا از حضور استارت‌آپ‌ها استقبال می‌کنم. البته توضیحاتی هم که در مورد ندادن حق اعطای اعتبار به استارت‌آپ‌ها دادم مربوط به نظر بانک مرکزی نسبت به این شرکت‌هاست و نه نظر شخصی من.
مجید شکوهی ، مدیر عامل شرکت توسعه سرمایه پیشگامان پویا