صنایع دستی می‌تواند صنعت هالیوود ایران باشد!
سورنا ستاری در آیین گشایش پارک ملی علوم و فناوری‌های نرم و صنایع فرهنگی جهاد دانشگاهی مطرح کرد
با پول دولتی نمی‌توان فرهنگ ایجاد کرد. دیدگاه ما در معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری این است که اگر چیزی می‌تواند فروش داشته باشد، می‌تواند فرهنگ‌سازی هم بکند. همانطور که فیلمی می‌تواند تاثیرگذار باشد که مردم برای دیدنش، در صف خرید بلیت قرار بگیرند. نه اینکه دولت برای دیدنش، به مردم ژتون مجانی بدهد یا در قالب سوبسید، چیزی را به مردم تحمیل کند. الان ما دو راه پیش رو داریم؛ یک راه این است که مطابق دهه‌های گذشته افرادی را استخدام و به آنها حقوق بدهیم و از آن انتظار داشته باشیم که فرهنگ را توسعه بدهند. راه دیگر هم این است که شتابدهنده‌ها را توسعه بدهیم.
صبح شنبه 22 اردیبهشت ماه، نخستین پارک ملی علوم و فناوری‌های نرم و صنایع فرهنگی جهاد دانشگاهی با حضور سورنا ستاری معاون علمی و فناوری رئیس‌جمهور، سعید نمکی معاون اجتماعی سازمان برنامه و بودجه، حسام الدین آشنا رئیس مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری، طیبی رئیس جهاددانشگاهی دانشگاه علم و فرهنگ، حجت ا… ایوبی دبیر کل کمیسیون ملی یونسکو، احمد مسجدجامعی عضو شورای شهر تهران و جمعی از فرهیختگان و اصحاب علم و فرهنگ افتتاح شد.
سورنا ستاری یکی از سخنرانان این رویداد بود. وی با اشاره به ظرفیت‌های چندهزار ساله تاریخی و فرهنگی صنایع دستی و نقشی که می‌تواند در رشد اقتصادی و ایجاد اشتغال داشته باشد، گفت: «صنعت صنایع دستی می‌توانست، معادل صنعت هالیوود برای ایران باشد. اما ما صنایع دستی کشورمان را از بین برده‌ایم. به نحوی که الان حتی بسیاری از اساتید این رشته فراموش شده و بسیاری از رشته‌های این حوزه منسوخ شده‌اند. مهمتر اینکه حس شتابدهی موجود در این حوزه را هم از بین برده‌ایم. یعنی سیستم استاد-شاگردی که از قدیم در این حوزه وجود داشت، معادل راه‌اندازی شتابدهندههای امروزی است که استاد هر چه می‌دانست طی فرایندی به شاگردش آموزش می‌داد. این شتابدهندههای فرهنگی که امروزه در پی راه‌اندازی‌شان هستیم، همان سیستم استاد-شاگردی است. ما این روند مثبت تاریخی و زیرساخت‌ها را هم از بین برده‌ایم. زیرساخت‌ها در این حوزه تنها زیرساخت‌های فیزیکی نبود بلکه زیست بومی بود که ما آن را رو به نابودی بردیم.»
چرا دیگر نابغه‌های خلاق نداریم؟
وی در ادامه اضافه کرد: «ما در طول تاریخ کشورمان، به اندازه‌ای که الان برای آموزش هزینه می‌کنیم، هزینه نکرده‌ایم. الان بیش از 4 میلیون دانشجو داریم که اکثریت آنها با پول دولت درس می‌خوانند اما چرا از این جمع میلیونی، اساتید بزرگ متولد نمی‌شود؟ چرا استعدادهای ایرانی در حوزه‌های مختلف، محدود به برهه و دوره‌های خاصی است؟ چرا تنها در یک قرن سعدی یا حافظ داریم، یا در یک دوره، شکوفایی یک هنر را شاهد هستیم؟ چرا ایران دیگر خوارزمی، ابن هیثم، ابن سینا و … ندارد؟ مگر در آن دوره‌ها هزینه‌ای برای آموزش صرف می‌شد؟ چرا دیگر آن ملت قبلی نیستیم و آن خلاقیت‌ها و ابتکارات را در هنر و علم نداریم و نمی‌توانیم افراد بزرگی در حوزه‌های مختلف داشته باشیم؟ دلیل همه این چراها یک جمله است؛ ما سیستم‌ها و زیست‌بوم‌ها را به هم زده‌ایم. در واقع دخالت دولتی این زیست‌بوم‌ها را تخریب کرده است. در حالی که هیچ زیست‌بومی با پول دولتی شکل نمی‌گیرد.»
ستاری با اشاره به این موضوع که پول و نگاه دولتی راه به جایی نمی‌برد، گفت: «اگر با پول می‌شد زیست‌بوم و اکوسیستم ایجاد کرد، سیلیکون‌ولی الان باید در دوبی و عربستان می‌بود. اما باید از خودمان بپرسیم چرا امارات و عربستان نتوانسته‌اند سیلیکون‌ولی داشته باشند؟ جوابش مشخص است؛ چون زیست‌بومش را ندارند. در حالی که امارات می‌خواست دوبی مدیاسیتی باشد و پول هنگفتی هم خرج کرد اما نتوانست.»
تاکنون نگاه غلطی به پیشرفت داشته‌ایم
معاون علمی و فناوری رئیس جمهور اشاره کرد: «در ایران و در حوزه فرهنگ با اینکه زیست‌بوم و اکوسیستم فرهنگی و هنری را داشتیم، با اینکه حوزه صنایع دستی سابقه‌ای تا 5-6 هزار ساله دارد، اما نگاه غلطی که به پیشرفت داشتیم، موجب شد تا مثلا در شهری مانند اصفهان با قدمت فرهنگی چند هزار ساله، انواع و اقسام کارخانه‌های صنعتی فولاد، پالایشگاه، پتروشیمی و… راه‌اندازی کنیم و هنر این استان را که می‌توانست منبع اشتغال‌زایی و رشد این منطقه باشد، از بین برده‌ایم. کار را به جایی رسانده‌ایم که الان دیگر یک متر مکعب آب هم به صنایع اصفهان نمی‌توانیم بدهیم. اما صنایع دستی و هنر اصفهان را که حامی محیط زیست است و حاوی قدرت نرم چندهزار ساله بوده، به کناری نهاده‌ایم و زیست‌بومش را تخریب کرده‌ایم و با همه سرمایه‌گذاری که در حوزه‌های صنعتی این شهر شده، الان اصفهان، رتبه سوم بیکاری را در کشور دارد.»
وی همچنین به فرش، به عنوان یکی از ارزشمندترین صنایع دستی ایران اشاره کرده و گفت: «در مقاطع بسیار زیادی خواسته‌ایم فرش را نابود کنیم و به این سمت هم حرکت کرده‌ایم. اما چون زیست‌بوم این حوزه بسیار قدرتمند بوده، کماکان از بین نرفته و یکی از سه کالای اصلی صادراتی ایران است. اما آیا دانشگاه توانسته کمکی به این حوزه بکند؟ آیا نانو، آی‌سی‌تی و سایر مسائلی که در دانشگاه‌ها تدریس می‌کنیم توانسته به طرح، رنگ، مواد اولیه، فروش و … حوزه فرش کمکی بکند؟ باید نگاه دولتی را کنار بگذاریم. چون در طول چندین دهه، نگاه دولتی روش توسعه را به غلط انتخاب کرده و نتیجه‌اش تخریب زیست‌بوم‌های فرهنگی کشور بوده است.»
تنها ذهن وحشی موجب پیشرفت می‌شود
ستاری همچنین معتقد است که وقت تغییر دیدگاه‌ها به مقوله پیشرفت فرارسیده است و اشاره کرد: «با پول دولتی نمی‌توان فرهنگ ایجاد کرد. دیدگاه ما در معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری این است که اگر چیزی می‌تواند فروش داشته باشد، می‌تواند فرهنگ‌سازی هم بکند. همانطور که فیلمی می‌تواند تاثیرگذار باشد که مردم برای دیدنش، در صف خرید بلیت قرار بگیرند. نه اینکه دولت برای دیدنش، به مردم ژتون مجانی بدهد یا در قالب سوبسید، چیزی را به مردم تحمیل کند. الان ما دو راه پیش رو داریم؛ یک راه این است که مطابق دهه‌های گذشته افرادی را استخدام و به آنها حقوق بدهیم و از آن انتظار داشته باشیم که فرهنگ را توسعه بدهند. راه دیگر هم این است که شتابدهنده‌ها را توسعه بدهیم. تجربه به ما می‌گوید کارمندی که هشت صبح ساعت می‌زند و 4 بعد از ظهر به خانه می‌رود، نوآوری، خلاقیت و ابتکاری ندارد و تغییری هم نمی‌تواند ایجاد کند. بنابراین باید شتابدهنده‌ها را توسعه بدهیم تا جوانان بتوانند کسب‌وکارهای‌شان را در آنها ایجاد کنند. در این صورت است که قدرت نرم دست ما خواهد بود. چون ارزشمندترین دارایی انسان، نوآوری و خلاقیت اوست و این ذهن وحشی است که موجب پیشرفت بشر می‌شود. این نگاهی است که ما به حوزه تکنولوژی داریم و معتقدیم که باید چنین نگاهی هم به حوزه فرهنگی داشته باشیم.»
ستاری اضافه کرد: «در این راستا باید زیست بوم فرهنگی را تقویت کنیم و اصول زیست بوم را توسعه دهیم. یعنی باید نیروی انسانی مستعد، محیط فرهنگی مورد نیاز و سرمایه‌گذار خطرپذیر را در کنار هم جمع کنیم و دانش مدرن را به این حوزه تزریق کنیم. این فاکتورها باید در کنار هم کار کنند تا زیست بوم ایجاد شود و استارتاپ‌های موفق شکل بگیرند. برای شکل‌گیری این زیست بوم باید از سیستم دولتی و پول دولتی پرهیز کنید و روی پای خودتان بایستید. چون پول دولت اندک و البته اعتیادآور است. هرچند دولت باید به ایجاد زیست بوم، ایجاد مراکز شتابدهی و ایجاد بسترهای رشد کسب وکارهای فرهنگی کمک کند. در واقع وظیفه دولت ایجاد زایشگاه‌هایی برای تولد استارتاپ‌های فرهنگی است تا این کسب‌وکارها بتوانند کارشان را شروع کنند و در ادامه کار جذب سرمایه داشته باشند و در مسیر رشد قرار گیرند.»
قابل ذکر است که این پارک نخستین پارک علم و فناوری در حوزه علوم انسانی، فرهنگ و هنر است که با همکاری دانشگاه علم و فرهنگ و جهاد دانشگاهی به منظور تبدیل ایده‌های نو در حوزه‌هایی همچون صنایع دستی، گردشگری، رسانه‌های تصویری و علوم انسانی به محصول و فناوری‌های نوین، در کشور شروع به کار کرده است. در بخش دیگری از این مراسم از سوی دکتر طیبی رییس جهاد دانشگاهی، حکم ریاست پارک علوم و فناوری‌های نرم و صنایع فرهنگی به مدت دوسال، به محمدحسین ایمانی خوشخو ابلاغ شد و از لوح یادبود آیین گشایش این پارک رونمایی شد. بنابر اظهارات صورت گرفته، وجود 200 استارتاپ فرهنگی موجب راه‌اندازی این پارک علمی بوده است.