«رفتارهای ممنوعه‌» نباید نادیده گرفته شوند

روز گذشته خبر تدوین و ابلاغ شیوه‌نامه عدم تبعیض و مقابله با آزار و اذیت در یک سازمان دولتی منتشر شد. شیوه‌نامه‌ای که هدفش جلوگیری از آزار جنسی است. آزاری که به دلیل تابو بودن، نیاز به حمایت مدیران و آئین‌نامه ویژه دارد. این شیوه‌نامه به ابتکار مشکات اسدی مشاور مشارکت زنان معاون وزیر ارتباطات، با حمایت امیر ناظمی رئیس سازمان فناوری اطلاعات و همکاری محمدجعفرنعناکار مدیرکل حقوقی سازمان فناوری اطلاعات ایران تدوین شده است.

امیر ناظمی رئیس سازمان فناوری اطلاعات ایران از آن دست مدیران دولتی معدود است که دغدغه‌های اجتماعی‌اش، شکل منحصربه‌فرد خود را دارد. ایده‌های تازه، خط‌شکن و به دردبخوری در حوزه کاری خودش ارائه داده است. یکی از کارهایی که او در ابتدای ورودش به سازمان فناوری اطلاعات ایران انجام داد، دعوت از «مشکات اسدی» برای مشاوره در مشارکت زنان سازمان بود.

توجه‌مان را از دست ندهیم

کسی که ICT نخوانده و متخصص حوزه جامعه‌شناسی سیاسی است و برای فعالیت در حوزه زنان موضوع آموزش و کودکان و توانمندسازی اجتماعی فرد مناسبی است. مشکات اسدی مشاور مشارکت زنان سازمان فناوری اطلاعات ایران از چرایی شکل‌گیری این شیوه‌نامه در سازمان فناوری اطلاعات گفت: ما نمی‌توانیم شرکت یا مجموعه‌ای داشته باشیم و به موضوعات اجتماعی توجه نکنیم. بعضی از نابرابری‌ها در محیط اطراف ما طوری نهادینه شده‌اند که گاهی اوقات توجه‌مان را نسبت به نادرست بودن آن از دست می‌دهیم و حتی بدیهی به نظرمان می‌رسند.

نابرابری‌های جنسیتی، قومیتی و عدم توجه به تمام اقلیت‌ها از این دست نابرابری‌هاست. زمانی که این‌ها در لایه‌های مختلف اجتماعی نهادینه می‌شوند، شرکت‌ها و سازمان‌ها که آن‌ها نیز در دل جامعه شکل گرفته اند، توجه و حساسیت خودشان را نسبت به این مسئله مهم از دست می‌دهند.

اسدی معتقد است مبارزه با این دست نابرابری‌ها را باید از خودمان آغاز کنیم. او می‌گوید: قدم اول در این مسیر شناسایی نابرابری‌ها و پیدا کردن راهکارهایی برای مبارزه با آنهاست. تدوین و تصویب آئین‌نامه‌ها و شیوه‌نامه‌های داخلی یکی از راه‌هایی است که به نظر می‌رسد درست باشد.

مشاور مشارکت زنان سازمان فناوری اطلاعات ایران افزود: ابتدا تصمیم گرفتیم یک شیوه‌نامه داخلی در مورد موضوع آزار و اذیت با تاکید بر آزار و اذیت جنسی، تبعیض و سو استفاده از قدرت برای اجرایی شدن در سازمان فناوری اطلاعات ایران تدوین، تصویب کنیم و ابلاغ کنیم.

بدیهی است که در ابتدای راه هستیم اما این طور به نظر می‌رسد زمانی که فکری به کلمه و پس از آن به سند مصوب تبدیل می‌شود ساختارشکنی جدی رخ می‌دهند و می‌توان به مفید بودن آن امیدوار بود. صرف تولد آئین‌نامه ها، شیوه‌نامه‌ها و صحبت کردن در مورد مسائل و موضوعاتی که تا قبل از آن به شکل رسمی درباره شأن صحبت نمی شده می‌تواند در جایگاه خود مفید باشد. البته تازه قدم اول را برداشته ایم و این طور به نظر می‌رسد قدم اول درستی است.

قدم اول آموزش

او درباره اجرایی شدن این شیوه‌نامه در سازمان‌های دیگر گفت: ما شیوه‌نامه را بر اساس چارچوب‌های سازمان خودمان تصویب کردیم و آن را با دیگران به اشتراک گذاشتیم. در شبکه‌های اجتماعی خودمان نیز از شرکت‌ها، استارتاپ‌های مختلف و سایر مجموعه‌های دولتی دعوت کردیم تا به این پویش بپیوندند.

وی اضافه کرد: البته هر سازمان می‌تواند با ادبیات و بر اساس چارت درون سازمانی خودشان در این دعوت همراه شوند و آن را به مرحله اجرا در بیاورند.

اسدی می‌گوید مهم‌ترین قسمت این شیوه‌نامه قسمت تعاریف است؛ اینکه مفهوم آزار و اذیت جنسی چیست؟ چه مصادیقی دارد؟ منظور از تبعیض و سو استفاده از قدرت چیست؟ و تلاش کردیم به تمام این تعاریف در قالب مفهوم رفتار ممنوعه بپردازیم. یک اصلاح کلی که مفهوم آزار و اذیت، اذیت جنسی، تبعیض و سو استفاده از قدرت را در بر می‌گیرد.

او تصریح کرد: برای مبارزه با این موضوع سه مرحله را پیش بینی کردیم، مرحله اول پیشگیری است که عمده فعالیت ما در این مرحله معطوف به آموزش است. تدوین این شیوه‌نامه در ذات خودش یادگیری دارد و می‌توان در حوزه آموزش به آن پرداخت. آَشنا کردن کارمندان مشغول در مجموعه و کسانی که قصد ورود به سازمان را دارند با مفاهیمی از این جنس از جمله کارهای مهمی است که در این مرحله انجام می‌شود.

حل و فصل توافقی

مرحله دوم حل و فصل توافقی مشکلاتی است که به واسطه رفتار ممنوعه به وجود خواهد آمد: یهی است کسی که با انواع و اقسام رفتارهای ممنوعه مواجه می‌شود تمایل ندارد خیلی سریع وارد مرحله رسمی شکایت و پیچیدگی‌های مربوط به آن شود. معمولاً قبل از هر اقدام رسمی، تلاش بر این است که با راه حل‌های توافقی این مشکل حل شود.

مشاور مشارکت زنان سازمان فناوری اطلاعات ایران گفت: گاهی اوقات نابرابری‌های آن قدر عمیق است و در لایه‌های مختلف فرهنگی و اجتماعی ما رسوخ پیدا کرده که زمان مواجهه با رفتارهای ممنوعه، اگر به شکل رسمی آن اعلام کنیم، حواشی زیادی را رقم خواهد زد. باید در سازمان‌ها و شرکت‌ها فضایی را فراهم کنیم که افراد در صورت مواجه شدن با رفتارهای ممنوعه، بدانند که روش‌هایی برای حل مسئله از طریق راه‌های مسالمت آمیز وجود دارد.

شکایت رسمی

مرحله سوم اما شکایت رسمی است؛ اسدی با اشاره به این مسئله خاطرنشان کرد: از نظر ما تصمیم گیری جمعی در مورد رفتارهای ممنوعه ای که به شکایت ختم می‌شود راه حل بهتری است. به همین جهت کارگروهی در این خصوص تشکیل شده است. یکی از مسائلی که در این بین برای ما اهمیت دارد، ضمانت اجرایی داشتن شکایت هاست که در سند ابلاغ‌شده نیز به آن توجه کردیم.

بر اساس این شیوه‌نامه افراد چطور مطمئن باشند بعد از رو به رو شدن با رفتار ممنوعه منجر به شکایت رسمی، اطلاعات شأن درز پیدا نمی‌کند و برای شأن دردسر نمی‌تراشد؟ اسدی در این باره می‌گوید: به هر علتی که اطلاعات فرد درز پیدا کند، افرادی که برای تصمیم گیری نهایی در گروه وجود دارند مورد مجازات قرار می‌گیرند.

اول بودن موفقیت است

سازمان فناوری اطلاعات که اولین قدم را در این مسیر برداشته طی این دو روز از استارتاپ‌ها و سازمان‌های دیگر نیز خواسته تا بر اساس قوانین خودشان، این شیوه‌نامه را بومی کرده و در سازمان‌های شأن مورد استفاده قرار بدهند. اسدی در اینباره گفت: ما خبر این شیوه‌نامه را در شبکه‌های اجتماعی مان مطرح کردیم تا علاوه بر استفاده از این شیوه‌نامه، آن را مطالعه کنند و به ما بازخورد بدهند تا اگر ایراداتی وجود دارد برطرف شود. اگر افراد با عینک و دیدگاه‌های مختلف به موضوع نگاه کرده و آن را نقد کنند، قطعاً ایرادات کاهش پیدا می‌کند و به ادبیات و زبان مشترک خواهیم رسید.

او در پایان گفت: سازمان فناوری اطلاعات به عنوان اولین سازمان دولتی در این موضوع قدم برداشته و اولین بودن موفقیت است و موفقیت کمی هم نیست. در مورد موضوعاتی مانند نابرابری که تا این اندازه در لایه‌های اجتماعی ما رسوخ پیدا کرده هر گونه اول بودن موفقیت است. باید بپذیریم تابوهای فرهنگی و اجتماعی ما در خصوص آزار جنسی آنقدر قوی هستند که وقتی با رفتارهای ممنوعه مواجه می‌شویم خودمان را سانسور می‌کنیم ترجیح دهیم وارد هیچکدام از مراحل مبارزه با این مسئله نشویم.

ما در سازمان فناوری اطلاعات ایران می‌دانیم حل و فصل توافقی و شکایت رسمی در این خصوص می‌تواند هزینه‌های زیادی داشته باشد اما تلاش مان را آرام آرام انجام می‌دهیم و این اطمینان خاطر را به کارکنان مان می‌دهیم که در صورت مواجه شدن با همچین رفتارهایی گروهی در سازمان وجود دارد که از شما حمایت می‌کند. امیدواریم مجموعه‌های دیگر نیز با پیوستن به این پویش برای کارمندان شأن این اطمینان خاطر را ایجاد کنند.

*مشکات اسدی مشاور رئیس سازمان فناوری از این طریق بار دیگر از سازمان‌ها درخواست کرد به این پویش بپیوندند و با بومی کردن این شیوه‌نامه از به وجود آمدن رفتارهای ممنوعه جلوگیری کرده و در صورت وقوع، آن را به درست ترین شکل ممکن رفع کنند.