درهای کارخانه نوآوری به روی همه باز است

مجتبی موسی‌زاده کارخانه نوآوری را به این شکل توصیف می‌کند: «در کارخانه نوآوری همه استارتاپ‌ها دور هم جمع می‌شوند؛ در واقع روند شکل‌گیری استارتاپ‌ها در این کارخانه تسهیل می‌شود. از یک ایده که به استارتاپ تبدیل می‌شود تا تمام الزاماتی که قرار است در رابطه با این استارتاپ‌ها و رشدشان فراهم باشد، مثل فضای کاری مشترک و شتابدهنده‌ها و انکیوباتورها در این کارخانه گرد هم می‌آیند. به صورت خلاصه کارخانه نوآوری جاییست که ایده‌ها به کمپانی‌ تبدیل می‌شوند. هر نوع استارتاپی می‌تواند به کارخانه نوآوری بیاید و هیچ‌گونه محدودیت و دسته بندی وجود نخواهد داشت.» مصاحبه‌ای با موسی‌زاده، مدیر پروژه کارخانه نوآوری  را بخوانید.

 

در حال حاضر وضعیت فعالیت و راه‌اندازی کارخانه نوآوری به چه شکل است؟

یک ماه و نیم از فعالیت کارخانه نوآوری می‌گذرد و قسمتی از فاز اول آن اجرا و به بهره‌برداری رسیده است. این کارخانه زمینی به وسعت 18000 متر داراست که در حال حاضر تنها 2500 متر از آن فعال شده و در آینده‌ای نزدیک و در ادامه کار به ایجاد و آماده‌سازی فضاهای رفاهی وکاری بیشتر و ایجاد مکان‌هایی برای اکسلریتورها و انکیوباتورها می‌پردازیم تا همه درکنار هم قرار بگیرند و کارخانه نوآوری به صورت کامل راه‌اندازی شود. درب کارخانه نوآوری به روی همه باز است و هرکسی بیاید قدمش بر چشم.

مدل‌های مشابه کارخانه نوآوری در دنیا چه جایگاهی دارند؟

کارخانه نوآوری ایران، سومین کارخانه در میان نمونه‌های مشابه خود در دنیاست. اولین در آمریکا (سیلیکون ولی) و دومی هم در فرانسه (استیشن اف) است. البته احتمالا استیشن اف فرانسه، تنها یک مدل کوورکینگ اسپیس است ولی در کارخانه نوآوری ایران، تمام روند شتابدهی و فضای کاری مشترک همه به صورت یک پروسه کامل انجام می‌شود.

سرمایه‌گذار و سازنده این کارخانه کیست؟

مراحل ساخت و عملیاتی کارخانه نوآوری با شرکت هم‌آواست. شرکت هم‌آوا از طریق سرمایه‌گذاری مشترک سرآوا و معاونت علمی و فناوری نهاد ریاست جمهوری شکل گرفته‌ است. ششم دی‌ماه دکتر ستاری، معاون علمی و فناوری رییس جمهور و دکتر نجفی، شهردار تهران بازدیدی از کارخانه نوآوری داشتند. از شهردار تهران هم دعوت کردیم که بازدید داشته باشند به این دلیل که از طرفی ما یک سری درخواست از شهرداری داریم و از طرف دیگر برای آینده شهر تهران کارهای زیادی انجام خواهیم داد و می‌خواستیم کاملا در جریان چگونگی انجام کار قرار بگیرند. از شهرداری خواستیم حضور داشته باشند تا از نزدیک آشنا بشوند و مشکلات مارا رفع کنند، برای مثال یکی از مشکلات ما که هنوز هم کامل برطرف نشده است، مجوز است. به دلیل اینکه این مکان یک کارخانه صنعتی بسیار قدیمی بوده است و برای تغییر کاربری آن به یک مکان اداری، مشکلات زیادی داشتیم و یکی از بحث‌های ما با شهرداری همین است که امیدواریم به زودی برایمان حل کنند. علاوه بر آن، با استارتاپ‌های حوزه شهری بیشتر آشنا شوند و حتی روی این دسته از استارتاپ‌ها سرمایه‌گذاری کنند.

 

نتیجه بازدید شهردار از کارخانه نوآوری چه بود؟ آیا تصمیمی برای حل مشکلات شما یا سرمایه‌گذاری روی استارتاپ‌ها یا واگذاری بخشی از  وظایف و سمئولیت‌های شهرداری به آن‌ها گرفته شد؟

هدف اصلی این بازدید، جذب سرمایه‌گذار بود که هنوز نتیجه‌ و تصمیم‌گیری قطعی مشخص نشده است ولی در رفت و برگشت‌های قبلی که با معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و شهرداری داشتیم، مذاکرات به این صورت انجام شده بود که چنین پروژه‌ای داریم، باید دست به دست هم دهیم و به اکوسیستم استارتاپی کشور رونق دهیم. قدم‌های اول را خودمان با سرمایه‌گذاری خصوصی برداشتیم و به بهره‌برداری فاز اول رسیدیم. برای اینکه این اطمینان را بدهیم که واقعا می‌خواهیم این کار را پیش ببریم قسمت اول را راه‌اندازی کردیم ولی در اینجا به کمک ارگان‌ها و تزریق سرمایه نیاز داریم و از تمام ارگان‌های مختلف برای سرمایه‌گذاری در کارخانه نوآوری یاری می‌خواهیم. برای اتفاق افتادن این سرمایه‌گذاری در کارخانه، به یک سری بازدید نیاز بود تا بدانند دقیقا مشغول آماده‌سازی چه فضایی و برای چه کاری هستیم تا با خیال راحت‌تر و مطمئن‌تر، اقدام به سرمایه‌گذاری کنند.

 

خب با این اوصافی که گفتید این بازدید رضایت بخش بود، چون از این دست بازدیدها توسط مقامات دولتی زیاد انجام می‌شود و همیشه این نقد وجود داشته که حاصل آن‌ها چیست؟

بازدید دکتر ستاری و دکتر نجفی از کارخانه نوآوری خیلی خوب بود هرچندکه فوری و کوتاه انجام شد. فکر می‌کنم با دیدن این فضا و پتانسیل‌های موجود در آن، یک کارخانه قدیمی که سال‌‌ها متروک بوده و هیچ‌گونه استفاده‌ای از آن نمی‌شد، الان حداقل زمینه اشتغال برای 250 تا 300 نفر را فراهم کرده است. پیش بینی ما به این شکل است زمانی که بهره‌برداری نهایی انجام شود در کل 18000 متر فضا و حدود 2 تا3 هزار  نفر مشغول به کار داشته باشیم. زمانی‌که این چشم‌انداز برای آینده اشتغال و کارآفرینی در این فضا دیده شود که چنین اتفاقی در این فضا می‌تواند بیفتد، فکر می‌کنم راضی بودند و امید داریم که هرچه سریع‌تر سرمایه‌هایشان را به این کارخانه بیاورند.

 

برنامه بهره‌برداری نهایی از کارخانه به چه صورت است؟

قرار بر این است که حداکثر تا یک سال آینده از فاز نهایی کارخانه بهره‌برداری شود. کل پروژه، برنامه‌ای 5 ساله است که یک سال اول، زمان بهره‌برداری کامل از کارخانه نوآوری و 4 سال بعد، ادامه کار کارخانه با بهره‌برداری 100درصدی است.

 

استارتاپ‌ها به چه شکل می‌توانند عضوی از کارخانه نوآوری شوند؟

اولین قدم برای شکل‌گیری کار استارتاپ‌ها در این مجموعه به این شکل است که در فضای کاری مشترک، صندلی مخصوص به خودشان را اجاره می‌کنند، ایده‌ ارائه می‌دهند و ایده‌هایشان پرداخته و پخته می‌شود. درواقع از آن‌ها، منبع تغذیه‌ای برای شتابدهنده آماده می‌شود. البته ممکن است شرایطی باشد که کسی وارد این فضای کار اشتراکی نشود و مستقیما بخواهد وارد شتاب‌دهنده شود. با شتابدهنده برای گذراندن یک دوره 6 ماهه کسب وکار و دیدن آموزش وارد مذاکره می‌شوند. در نهایت از بین چندین استارتاپ که مراجعه می‌کنند، تعدادی برگزیده و وارد دوره 6ماهه می‌شوند. اگر بتوانند به نتیجه مطلوب برسند، یک سرمایه‌گذاری اولیه روی‌ آن‌ها انجام می‌شود تا این استارتاپ‌ها به رشد حداکثری برسند.

 

کارخانه نوآوری صرفا برای تهران طراحی شده است؟

مشخصا این کارخانه نه تنها برای تهران که برای کل ایران و حتی در سطح منطقه می‌تواند قطب استارتاپی باشد. البته در این زمینه ما رقابت بزرگی با امارات داریم که در حال سرمایه‌گذاری خیلی کلان روی پروژه‌ای مشابه کارخانه نوآوری است. به دلیل اینکه در ایران نسبت به تمام کشورهای منطقه از جمله امارات، نیروی انسانی قوی و بسیار بیشتری داریم، حتی اگر این سرمایه‌گذاری هم انجام شود، به ما نخواهند رسید. در شرایط فعلی جامعه که همه می‌گویند ما تشنه فرصت هستیم و منتظریم تا فرصت به ما داده شود و جوان‌ها بتوانند خودشان را نشان دهند ما در حال آماده‌سازی این بستر برای تمام جوان‌ها هستیم. به نوعی ما در حال جلوگیری از پدیده فرار مغزها هستیم. در نظر داریم کاری انجام دهیم که وقتی شخصی با کلی ایده و آرزو در ایران می‌خواهد خودش را نشان دهد، سرکوب نشده و در نهایت از کشور خارج نشود.

 

ایده اولیه کارخانه نوآوری توسط چه کسی و چه زمانی مطرح شد؟

ایده اولیه کارخانه نوآوری از سرآوا شکل گرفت. سعید رحمانی برای اولین بار این ایده را مطرح کرد که بیاییم و تمام استارتاپ‌های کشور را در یک نقطه متمرکز کنیم. به این وسیله پروسه‌ها سریع‌تر انجام می‌شوند و رشد استارتاپ‌ها بیشتر خواهد شد؛ در نتیجه در مدت زمان کوتاهتری به نتیجه‌ مطلوب می‌رسیم. برای مثال اگر در مدت 2 یا 3 سال، 200 استارتاپ راه‌اندازی شده است، با کارخانه نوآوری بتوانیم سالی 200 استارتاپ راه‌اندازی کنیم.

الان دو سال است که به صورت متمرکز روی راه‌اندازی کارخانه نوآوری کار می‌شود. ملک‌های مختلفی در تهران دیدیم و روی موقعیت مکانی کارخانه خیلی تحقیق کردیم. دلیل انتخاب این ملک این بود که فاصله‌اش با مترو، ایستگاه اتوبوس، ترمینال اتوبوسرانی، فرودگاه مهرآباد و ترمینال مسافربری بسیار کم است. از طرف دیگر بین مراکز استان تهران و البرز که جمعیت زیادی دارند، واقع شده و از هر دو سمت دسترسی به آن راحت است. نسبت به نقاط دیگر شهر تهران از سراسر کشور می‌توانند راحتترین دسترسی را به آن داشته باشند.

 

کارخانه نوآوری چه کمکی می‌تواند به تهران بکند؟

یکی از شعارهای ما «شهر سالم، شهر سبز» است. که با انتخاب این لوکیشین خواستیم کاری کنیم که به راحتی امکان دسترسی با وسایل نقلیه عمومی فراهم باشد. حتی یکی از بحث‌هایی که در بازدید شهردار تهران از کارخانه نوآوری مطرح شد این بود که به ما اجازه دهند که بتوانیم از پارکینگ‌ها هم به عنوان فضای کاری استفاده کنیم. ما سعی داریم فرهنگ استفاده از وسایل نقلیه عمومی را در جامعه رواج دهیم.

 

در زمینه شهر سبز، استارتاپ‌های زیادی وجود دارند. ولی در همین زمینه ما حداقل خواسته‌مان از شهرداری این است که با کمک معنوی به ما، امکان فعالیت بیشتر و قویتر استارتاپ‌های حوزه شهری را فراهم کنند. کمک معنوی شهرداری به ما به این معنی که اجازه دهند پارکینگ نداشته باشیم و با تبدیل پارکینگ به فضای کاری، و در اختیار داشتن فضای بیشتر، جوان‌های بیشتری به کار بگیریم و استارتاپ‌های بیشتری داشته باشیم. مواردی که برای ما مهم است و تمرکزمان را روی آن‌ها گذاشتیم همین مواردی بود که ذکر کردم. یعنی یک سری حداقل‌هایی که اگر به ما داده شود، با تمام توان به سمت جلو حرکت خواهیم کرد.