با سرمایهگذاری در استارتاپ‌ها تورم کاهش می‌یابد
یادداشتی از مهشاد سبحانی، بنیانگذار ایده‌هاب؛
اگر جامعه به این باور برسد که استارتاپهای مبتنی بر فناوری، مولد صنایع دیگر و اقتصاد کشور هستند، بی‌شک برای سرمایهگذاری در این کسب‌وکارها تردید نخواهند کرد. کارشناسان مالی معتقدند که سرمایهگذاری در استارتاپ‌ها نقدینگی ندارد، در نتیجه سرمایهگذاری در استارتاپ‌ها جلوی تورم را خواهد گرفت.
در روزهایی که اغلب کسب‌وکارها با رکود و ناپایداری دست و پنجه نرم می‌کنند، کسب‌وکارهای نوپا یا همان استارتاپ‌ها روز به روز در حال شکل‌گیری و رشد هستند. سرعت پیدایش استارتاپ‌ها نشان می‌دهد که این حوزه در زمینه مصرف و کاربری با اقبال خوبی از سوی ایرانیان روبرو شده است. اما باید دید که آیا به همان اندازه در تامین سرمایه نیز موفق بوده‌اند یا خیر؟
عدم حمایت سرمایه‌گذاران داخلی از استارتاپ‌ها
نگاهی گذرا به جذب سرمایه در استارتاپ‌هایی که دیگر این روزها به کسب‌وکارهای بزرگ تبدیل شدهاند نشان می‌دهد که عمده سرمایه راه یافته به آنها، توسط سرمایه‌گذاران خارجی تامین شده است. این که استارتاپهای ایرانی تا این اندازه برای خارجی‌‌ها جذاب بوده‌اند که در آنها سرمایهگذاری کرده‌اند و ارزآوری برای کشور صورت گرفته، بسیار ارزشمند است. اما عدم حمایت سرمایه‌‌گذارهای داخلی از این استارتاپ‌ها موضوع مهمتری است. موضوعی که باید واکاوی و راهحلی برای رفع آن پیدا شود. اما آنچه مشخص است این است که سرمایه‌گذاران خرد و کلان داخلی از دو معضل بیاعتمادی و عدم در این حوزه رنج می‌برند و اساسا با اکوسیستم استارتاپی آشنا نیستند.
با افزایش قیمت ارز و یا بهتر بگوییم، کاهش ارزش ریال، نگرانی از بی‌ارزش شدن سرمایه در بین مردم باعث ایجاد همهمه شد و آنها سرمایه خود را به سمت بازارهای نامتعارفی همچون ارز، سکه و خودرو سرازیر کردند. بازارهایی که نه تنها ارزش نقدینگی را افزایش نمی‌دهد، بلکه باعث ایجاد حباب قیمت و سوء‌استفاده دلالان و سودجویان می‌شود. این در حالیست که قبل از آن سرمایهگذاری مردم در بازار مسکن صورت می‌گرفت که البته به دلیل مولد نبودن این بازار، چرخه اقتصادی مثبتی هم از این سرمایهگذاری به دست نیامد.
این روند نشان داد که سرمایه نقدی مردم بیشتر از آنکه به ایجاد ارزش کمک کند، منجر به بزرگ شدن حباب قیمت‌ها شد و دلیل آن تصمیمات هیجانی و به دور از تحلیل‌های اقتصادی بود.
وابستگی بازار مصرف به کالاهای خارجی سدی در برابر خودکفایی است که با هر بار نوسان در قیمت ارز زندگی و معیشت مردم نیز دچار افول می‌شود. پولدار شدن و افزایش سرمایه یک شبه رخ نخواهد داد و اگر افراد از ورود سرمایه به بازارهایی همچون خودرو، ارز و طلا موفق به افزایش پول شدند، این به معنی پولدار شدن نیست.
جامعه تشنه سرمایهگذاری است اما نمی‌داند کجا!
کشورهای دیگر در دوران رکود از فرصت‌های دیگری همچون کسب‌وکارهای مبتنی برفناوری اطلاعات برای سرمایهگذاری و رشد اقتصادی استفاده می‌کنند و استارتاپهای بیشماری در دنیا وجود دارد که با تامین سرمایه خرد جمعی موفق به پیشرفت و افزایش ارزش شدهاند.
به عنوان مثال استارتاپی به نام oculus در زمینه عینک‌های واقعیت مجازی از طریق کمپینی در کیک استارتر موفق به جذب حدود 2.5 میلیون دلار سرمایه شد و در نهایت راه‌اندازان این استارتاپ، سال گذشته آن را به قیمت ۲ میلیارد دلار به فیسبوک فروختند. یا در سال 2016 در انگلستان کمپین جذب سرمایه خرد جمعی که برای استارتاپ Revolut در Crowdcube به راه افتاد که در نهایت منجر به جذب سرمایه‌ای حدود 1 میلیون پوند شد. در نهایت نیز در آپریل سال 2018 ارزش این استارتاپ از 42 میلیون پوند به 2/1 میلیارد پوند رسید.
در ایران هم استارتاپهای بزرگی شکل گرفته و رشد کردند که برخی از آنها اعلام می‌کنند که ارزششان به بیش از یک میلیارد دلار رسیده است و به اصطلاح یونیکورن شدهاند.
سرمایهگذاری در استارتاپ‌ها
اما آیا سرمایهگذاری در هر استارتاپی منجر به سود و ارزش می‌شود؟ پاسخ به این سئوال منفی است.
سرمایهگذاری در استارتاپ‌ها یک نوع سرمایهگذاری بلند مدت محسوب می‌شود. مدت بازگشت سرمایه به صورت استاندارد چیزی بین ۴ تا ۱۰ سال است. کما اینکه به گفته مدیران یک استارتاپ در ایران که سرویس پیک موتوری اینترنتی ارائه می‌دهد، فقط طی یک سال ارزشی ۵۰ برابر پیدا کرده است. اما این به آن معنا نیست که کار همه استارتاپ‌ها به موفقیت ختم می‌شود. استارتاپ‌ها به همان اندازه که قابلیت رشد و پیشرفت دارند، به همان اندازه هم احتمال شکستشان می‌رود.
وقتی طی یک روز چیزی حدود ۳۰ هزار دستگاه خودرو پیش‌فروش می‌شود و مبلغ دریافتی شرکت خودروساز در همان روز مبلغی حدود ۳۵ میلیون دلار است، یعنی جامعه تشنه سرمایهگذاری برای حفظ ارزش نقدینگی و سرمایه است. اگر این ۳۰ هزار نفر سرمایه ۳۵ میلیون دلاری‌شان را صرف سرمایهگذاری در استارتاپهای سطح A می‌کردند، می‌توانستند ۱۲۵ استارتاپ رو به رشد را حمایت کنند، و این امر نه تنها به کارآفرینی کمک می‌کرد بلکه ارزش سرمایه آنها را طی چند سال به میزان قابل توجهی افزایش می‌داد.
تشخیص استارتاپهای آیندهدار برای سرمایهگذاری
در خصوص تشخیص استارتاپهای موفق که ارزش سرمایهگذاری دارند و یا به زبان ساده‌تر سرمایهگذاری در آنها ریسک کمتری دارد، تا حدی می‌توان استارتاپهای آیندهدار را تشخیص داد اما این، کاری بسیار تخصصی است. این روزها مجموعه‌های شتاب‌دهنده زیادی در خصوص جذب سرمایه برای استارتاپ‌ها فعالیت می‌کنند، اما حلقه مفقوده کارشناسان غربالگری، استعدادیابی و ارزش‌گذ‌اری در این شتاب‌دهنده‌ها، عدم تخصص و تجربه کافی‌ست. کسانی که چنین تشخیصی را می‌دهند، باید سابقه مشاوره در شرکت‌های بزرگ و همچنین سابقه کار در حوزه سرمایهگذاری بانکی داشته باشند.
تامین سرمایه خرد جمعی در ایران قانونی شد
پس از انتخاب استارتاپ آیندهدار، نوبت به انتخاب مدل‌های سرمایهگذاری در آن می‌رسد. تا کنون قوانین جذب یا تامین سرمایه خرد جمعی در ایران وجود نداشته و این قانون به تازگی تصویب و ابلاغ شده و در آینده‌ای نزدیک اجرایی خواهد شد. در این روش تامین سرمایه که توسط فرابورس تدوین شده است، افراد حقیقی نیز می‌توانند به صورت انفردی در استارتاپ‌ها سرمایهگذاری کنند.
سرمایهگذاری خرد جمعی ۴ حالت دارد که البته ۳ مدل از آن در ایران قانونی است. در مدل سرمایهگذاری بر مبنای سهام سرمایه‌گذاران به ازاء مبلغ سرمایه‌شان سهام دریافت می‌کنند. در مدل سرمایهگذاری بر مبنای پاداش، در ازای پرداخت مبلغ مشخص محصول یا خدمات کسب‌وکار را دریافت می‌کنند و اما روش سوم که در ایران قانونی نشده است جذب سرمایه به عنوان وام برای توسعه استارتاپ است و روش دیگر نیز مدل تامین مالی خیریه (Donate) است که در آن سرمایهگذاری بدون بازگشت سود انجام می‌شود، کاری که تا پیش از این برخی ازاستارتاپ‌های ایرانی جهت امور خیریه اجرا می‌کردند.
در هر حال با قانونی شدن تامین سرمایه خرد جمعی در ایران و ایجاد فرصتی برای سرمایهگذاری آینده‌نگر، این امید می‌رود که نقدینگی مردم که مبلغ کمی هم نیست، به سمت این حوزه یعنی استارتاپ‌ها سرازیر شود تا ضمن ایجاد کارآفرینی، ارزش آفرینی هم در اقتصاد کشور رخ دهد. استارتاپ‌ها تا وقتی پیشرفت می‌کنند که سرمایهگذاری و نفوذ تکنولوژی در آنها جریان داشته باشد.
لزوم تغییر الگوی ذهنی جامعه در حوزه سرمایهگذاری
در اکوسیستم ایران جای استارتاپ‌هایی در زمینه هوش مصنوعی، اینترنت اشیاء و بلاکچین خالیست؛ شاید به زودی این استارتاپ‌ها راه‌اندازی شوند. اما موضوع مهمتر، فرهنگ‌سازی تغییر الگوی ذهنی جامعه در حوزه سرمایه‌گذاریست. اگر جامعه به این باور برسد که فناوری اطلاعات و استارتاپ‌ها و کسب‌وکارهای نوین مبتنی بر فناوری، مولد صنایع دیگر و اقتصاد کشور هستند، بی‌شک برای سرمایهگذاری در این کسب‌وکارها تردید نخواهند کرد. کارشناسان مالی معتقدند که سرمایهگذاری در استارتاپ‌ها نقدینگی ندارد، در نتیجه سرمایهگذاری در استارتاپ‌ها جلوی تورم را خواهد گرفت.